60676 P1180393

222

Adam Walut

woj. suwalskie.

^RVc. 1. Tarłamki,

Fragmenty glinianych form odlewniczych

w mniejszych ośrodkach brązowniczych Mazur wytwarzano konkretne ozdoby. Z obserwacji poczynionych nad pierścieniowatyml ozdobami kultury kurhanów zachodniobałtyjskich wynika, że większość z nich pokrywana była różnorakimi ornamentami kreskowymi już po odlaniu, co niekoniecznie musiało być dziełem samych odlewców.

Poza formami jednokanałowymi wystąpiły też fragmenty okazów z kanałami odlewniczymi w postaci kilku równoległych, podłużnych, półkolistych żłobków (ryc. le). Na podstawie dobrze zachowanych fragmentów wiadomo, że formy te miały płaskie dno, przekrój poprzeczny w kształcie odwróconej litery D z wyciągniętym ku górze brzuszkiem. W rzucie poziomym były natomiast koliste. Określenie rodzaju odlewanych w nich przedmiotów • jest dość trudne, bowiem z zestawu brązów kultury kurhanów zachodniobałtyjskich nie znamy jak dotąd przedmiotów, które można by porównywać z omawianymi formami. Podobieństwo tych okazów do odkrytych w Juszkowie pozwala sądzić, że mogły one służyć do produkcji jednoczęściowych, ukośnych napierśników kołnierzowatych. Biorąc pod uwagę oddziaływania pomorskich warsztatów metalurgicznych na tereny bałtyjskie w zakresie stylistycznym, produkcja tego rodzaju przedmiotów jest wysoce prawdopodobna.

Kilka wybranych fragmentów form, gliniany tygielek oraz bryłkę stopionego brązu poddano analizom spektralnym. Wykazały one, iż stopem który podlegał odlewaniu, był brąz cynowy z domieszką ołowiu i kilku innych pierwiastków stanowiących najprawdopodobniej zanieczyszczenie użytego surowca ". Bardzo zbliżony skład metalu posiada również kilkanaście przedmiotów brązowych, pochodzących z badanego ostatnio przez Ł. Okulicz stanowiska w Rembielinie, woj. warszawskie, użytkowanego od okresu halsztackiego do I w. n.e.**. Odmienny skład metalu reprezentują jedynie trzy spośród analizowanych przedmiotów: dwie bransolety i zapinka typu duchcowskiego, będące importami z końca IV w. p.n.e.^,s.

Analizując zestaw form odkrytych w Tarławkach uderza przede wszystkim ograniczenie asortymentu produkcji tutejszej pracowni. Z podobnym zjawiskiem mamy również do czynienia w przypadku pracowni z Jusżkowa. Należałoby więc sądzić, że działalność poszczególnych warsztatów była wyspecjalizowana i dość ściśle ukierunkowana,

¹¹ Analizy spektro graficzne wykonał doc. A. Mazur z AGH w Krakowie.

i* ł. Okulicz, Sprawozdanie z badań cmentarzyska z wczesne) epoki -•'teza w Rembielinie, pow. przasnyski, Rocznik Olsztyński, t. 11: 1975, s. 205.

m ł. Okulicz, A. Pozarzycka, W. Nowakowski, Stanowisko z wczesnej epoki żelaza w Rembielinie, pow. Przasnysz, Sprawozdania Archeologiczne, t 26: 1974, Bi 70 n.