62533 Picture25

—• Dlaczego, można. — Gerasim podniósł wyżej nogi, a Iwanowi Biczowi zdało się, że w tej pozycji wcale nie czuje bólu.

—    No a co będzie z drwami?

—    Niech się pan nie niepokoi. Zdążymy.

Iwan Ilicz kazał Gerasimowi usiąść, kazał, żeby go trzymał za nogi, i rozgadał się z nim. I rzecz dziwna — zdawało mu się, że mu jest 'lepiej, póki Gerasim trzymał jego nogi w górze.

Od tego iczasu Iwan Ilicz nieraz wołał Gerasima i kazał mu trzymać swoje nogi na ramionach, i (lubił z, nim gawędzić. Gerasim robił wszystko łatwo, chętnie, po prostu z dobrocią, 'która rozczulała Iwana Ilicza. Zdrowie, siła, chęć do życia u wszystkich...innych drażniła Iwana Bicza; jedynie siła i chęć do życia Gerasima nie martwiła, lecz uspokajała go.

Najcięższą męką dla Iwana Ilicza było kłamstwo. To nie wiadomo dlaczego zaakceptowane przez wszystkich kłamstwo, że on jest tylko chory, ale nie umierający, i że ma. t^lko zachować spokój i przeprowadzać kurację, a z tego wyniknie coś bardzo pomyślnego. A Iwan Ilicz wiedział, że cokolwiek by czyniono, nic z tego nie wyniknie, prócz jeszcze bardziej męczących cierpień i śmierci. To kłamstwo męczyło go, męczyło i to, że nikt nie chciał się przyznać do tego, o czym wszyscy wiedzieli i o czym on wiedział, i że chciano go oszukiwać w jego okropnej sytuacji; chciano go oszukiwać i zmuszano go do brania udziału w tym kłamstwie. Kłamstwo, kłamstwo, to okłamywanie go w przededniu śmierci, kłamstwo, które sprowadzało ten straszny, uroczysty akt jego śmierci do poziomu tych wszystkich ich wizyt, firanek, jesiotrów... było straszną męczarnią dla Iwana Ilicza, I rzecz dziwna, wiele razy, kiedy tamci wyczyniali te błazeństwa, był o włos od tego, aby zawołać ido nich: przestańcie kłamać, i wy wiecie, i ja wiem, że umieram, więc przynajmniej przestańcie kłamać. Ale nigdy nie miał dość odwagi, aby tak zrobić. Straszny, potworny akt jego umierania — widział to dobrze — został sprowadzony przez wszystkich do poziomu przypadkowej przykrości, częściowo nieprzyzwoitości (w tym rodzaju, jak hieprzyzwoitość człowieka, który wszedłszy do salonu wydziela przykry zapach) przy pomocy tej samej „przyzwoitości”, której służył przez całe swe życie; widział, że nikt go nie żałuje, bo nikt nawet nie chce rozumieć jego sytuacji. Jeden tylko Gerasim rozumiał jego stan i współczuł mu. I dlatego Iwan Ilicz .czuł się dobrze tylko w towarzystwie Gerasima. Eyło mu “dobrze, kiedy Gerasim czasami przez całe noce do białego dnia trzymał go za nogi i nie chciał iść spać powiadając: „Nie raczcie się niepokoić, Iwanie Iliczu, jeszcze się wyśpię”; albo kiedy nagle przechodząc na „ty” powiadał: „Jakżebym ja tobie, choremu, nie usłużył?” Tylko Gerasim jeden nie kłamał; ze wszystkiego można było wnioskować, źe rozumiał, o .co tu chodzi, i nie uważał za stosowne ukrywać tego, i zwyczajnie żal mu było wychudłego, osłabionego pana. Pewnego razu, kiedy Iwan Ilicz odprawiał go, nawet po prostu powiedział:

,    i '»;Spfeł

— Wszyscy będziemy umierać. Jakże mam się nie potrudzić? — rzekł wyrażając przez to, że jego starania mu nie ciążą, właśnie dlatego że poświęca je umierającemu człowiekowi i ma nadzieję, że i o niego w swoim czasie ktoś tak będzie dbał.

Oprócz tego kłamstwa, a może na skutek tego kłamstwa, najbardziej męczyło Iwana Ilicza to, że nikt go tak nie żałował, jak chciał, aby go żałowano;. Iwan Ilicz w pewnych chwilach po długich cierpieniach najbardziej chciał, choć mu było wstyd przyznać się do tego, aby go ktoś pożałował jak chore dziecko. Chciał,

26 Dzieła t. X 401