62644 img202 (9)

34 I. NADRODZINA PSZC/.OI APOIDIA

Tabela 1.4.K. Udział elementów zoogeogralicznych w faunie pszczół z rejonu Wisły i Sanu (wg Banaszaka 1981)

Elementy	N	%
1 lolarktyczne	3	1,0
Pnlearktyczne	39	13,5
/achodniopalcartyczne	32	IM
I' u ropej sko-sy beryjskie	29	10,1
Europejskie	69	24,0
Środkowo-Północnocuropejskie	28	9,7
Środkowoeuropejskie	10	3,5
Subatlantyckie	5	1,7
Borealno-górskie	7	2,4
Subpontyjskie	17	5,9
Submedyterraneńskie	30	10,5
Pontyjsko-mcdyterraneńskie	19	6,6

że w tundrze, przy jednoczesnym ubożeniu fauny pszczół silnie wzrasta rola wyższych wolnożyjących pszczołowatych. W strefie środkowoeuropejskich lasów i łąk oraz w paśmie wschodnioeuropejskiego lasostepu (gdzie żyje około 200 gatunków w każdym miejscu) 65-70% stanowią Magachilidae i Apidae, przy dość znacznym jeszcze udziale również niższych pszczół, głównie przedstawicieli Andrena. W tundrze i wschodnioeuropejskiej liściastej tajdze 85-95% Apoidea stanowią trzmiele (6-8 gatunków). Wysoki udział trzmieli (55-70%) jest również w tajdze europejskiej i zachodniosyberyjskiej. W europejskich stepach występuje około 300—350 gatunków pszczół, należących do 35-40 rodzajów. Najliczniej reprezentowane są Andrena (75-80 gatunków) i Halictus (około 40 gatunków). Odpowiednio liczne są też Colletes (średnio 10 gatunków), Hy-laeus (10-15), Anthidium (5-8), Osmia (10-15), Megachile (10-15), Eucera (5-10), Tetralonia (7-12), Anthophora i Amegilla (10-20). Stosunkowo nielicznie reprezentowane są trzmiele, bo przez 5-12 gatunków.

Zróżnicowanie pszczół na równinnych pustyniach Azji Centralnej i w Azerbejdżanie jest stosunkowo niewielkie, wynoszące około 50-100 gatunków należących do 10-15 rodzajów. Najliczniej reprezentowane są Halictidae (8-16 gatunków) - głównie Halictus s. 1 i Nomioides, Megachilidae (Megachile, Archimegachile, Anthidinii i inne - około 6-14 gatunków) oraz Anthophorinae (3-7 gatunków).

Stosunkowo niewielkie jest również zróżnicowanie pszczół w tropikalnych lasach, wyrażające się liczbą około 150 gatunków spośród 20-25 rodzajów. Najbar-1.5. Charakterystyka fauny Apoidea na obszarze Polski

dziej liczni są przedstawiciele Halictus s.l. (40-60 gatunków), Megachilidae (30-50 gatunków), Apinae (Bombus, Trigona, Apis - łącznie około 20-30 gatunków), Xylo[)inae (15-25 gatunków) i Nomiinae (10-20 gatunków). W procentowym udziale poszczególnych grup (biorąc pod uwagą liczbą osobników) dominują Apinae (35-45% udziału, zwłaszcza Trigona i Apis). Z pozostałych do najliczniejszych należą Megachilidae (około 20-25%), Xylocopinae, Halictinae i Anthophoridae. Interesujące, jak mały jest udział (1%) pszczół pasożytniczych w tropikach.

Jak zauważa Panfiłov (1968), fauna pszczół lasów tropikalnych południowo-wschodniej Azji jest podobna do fauny wilgotnych tropikalnych obszarów pozostałej cząści świata. Dla porównania w tropikalnych obszarach Afryki, w Etiopii - Apidae, Trigona i Apis stanowią 93%, a Megachilidae i Halictidae - po 3,6%. W Sudanie (środowiska bardziej suche niż Etiopii) Apidae stanowią 71,9%, Megachilidae - 15,6%, a Halictidae - 12,5%.

Interesująco przedstawia sią na opisanym tle fauna pszczół Polski. Procent gatunków prymitywniejszych (w stosunku do ogólnej liczby stwierdzonych gatunków) przypomina zróżnicowanie Apoidea na stepach południowej Europy, przy jednoczesnym wysokim udziale gatunków pasożytniczych.

1.5. Charakterystyka fauny na obszarze Polski

Na obszarze Polski stwierdzono dotychczasowo występowanie 454 gatunków i podgatunków Apoidea spośród 49 rodzajów (Banaszak 1991, patrz rozdz. 1.3).

Znajomość tak znacznej liczby gatunków pszczół żyjących w naszym kraju zawdzięczamy mozolnym, choć tak mało dziś docenianym poszukiwaniom około 70. badaczy działających na przestrzeni ostatnich 200 lat.

Klimat Polski wskazuje cechy przejściowe między zachodnim oceanicznym, a wschodnim kontynentalnym. Pod względem geobotanicznym Polska należy do obszaru eurosyberyjskiego, strefy lasów mieszanych. Jedynie od północnego wschodu wkracza w strefę lasów mieszanych wschodnioeuropejskich ze świerkiem, a małym skrawkiem należy do strefy leśno-stepowej.

Charakterystyczną cechą flory i fauny Polski jest przejściowość: teren Polski jest bowiem obszarem zazębiania się wpływów zachodnich i wschodnie!), wygasania zasięgów geograficznych środkowoeuropejskich i atlantyckich w kierunku, ogólnie biorąc, z zachodu na wschód; tutaj też przechodzą północne granice zasięgów niektórych gatunków południowych.

Zasadniczy zrąb fauny Apoidea Polski tworzą gatunki szeroko rozprzestrzenione, należące do elementu europejsko-syberyjskiego (18%) i gatunki paleaiktycznc (12%). Dość znaczny jest również udział gatunków zamieszkujących całą Europę (9,8%) lub poszczególne jej części (łącznie 16,5%).