64252 IMG$0 241 (2)

6 (A1₂Cu), nie sprzężoną o strukturze tetragonalnej. Dalsze wygrzewanie powoduj koagulację wydzieleń fazy 6.

Tak więc przemianę wydzielania w stopie Al-Cu można przedstawić symbolice nym zapisem

GPI-»GPII-» 0'(A1_{3 6}Cu₂) -» 0(AI₂Cu).

Poszczególnym stadiom przemiany wydzielania towarzyszy umocnienie stopu przed, stawione na rys. 10.5. Pierwsze trzy stadia przemiany przebiegają nie przez ewolucją jednej fazy w drugą, lecz przez zanik poprzedniej fazy i zarodkowanie następnej. Dowodem jest chwilowy zanik umocnienia stopu (rys. 10.6) po krótkotrwałym nagrzaniu do temperatury niższej od temperatury nasycenia, tzw. nawrót, po czym ny. stępuje ponowne starzenie.

Rys. tO.S. Umocnienie stopu Al-Cu w czasie starzenia

Uprzywilejowanym miejscem zarodkowania wydzieleń są defekty struktury krystalicznej, jak dyslokacyjne granice bloków, pętle dyslokacji, granice ziarn. Duże stężenie wakansów w stopie przesyconym ułatwia dyfuzyjne tworzenie się wydzieleń Hamowanie poślizgów dyslokacji przez oddziaływanie pól naprężeń zlokalizowanych wokół wydzieleń jest złożone. Prawdopodobnie polega na równoczesnym działaniu kilku mechanizmów. Dla umocnienia wydzieleniowego typowy jest zakres średniej odległości między źródłami pól naprężeń A a r (rys. 10.3b). Występuje przy tym oddziaływanie dyslokacji i odkształcalnych wydzieleń:

-    dalekiego zasięgu, jeżeli dyslokacja znajduje się od wydzielenia w odległości rzędu odległości między wydzieleniami A,

-    bliskiego zasięgu, jeżeli dyslokacja znajduje się bezpośrednio przy wydzieleniu.

Oddziaływanie dalekiego zasięgu zostało opracowane przez Motta i Nabarro, Autorzy przyjęli, iż w początkowych stadiach starzenia, tzn. podczas wydzielania są stref GPI i GP11, wobec ich sprzężenia z fazą macierzystą tworzą się pola znacznych naprężeń dalekiego zasięgu. Linia dyslokacji może się wyginać dookoła poszczególnych centrów naprężeń (wydzieleń). Odcinki linii dyslokacji długości La A poruszają się niezależnie od siebie (rys. 10.3b) pod działaniem naprężenia stycznego (dli zakresu maksymalnej twardości stopu)

Rys. 10.7. Odkształcenie wydzielenia

Oddziaływanie bliskiego zasięgu, opracowane przez Kelly'ego i Fine’a, prawdopodobnie jest efektywniejszym czynnikiem umocnienia. Poruszająca się dyslokacja napotykając na drodze poślizgu wydzielenie, dzięki jego odkształcalności pokonuje je przez tzw. przepelzanie. Polega ono na uruchomieniu w wydzieleniu poślizgu dyslokacji odmiennej niż w osnowie i na odkształceniu wydzielenia (rys. 10.7). Opór wydzielenia stawiany odkształceniu składa się z energii powierzchniowej y_p związanej z powiększeniem powierzchni międzyfazowej osnowa-wydzielenie oraz z energii dyslokacji y_d tworzącej się na granicy międzyfazowej w wydzieleniu, o odmiennym od dyslokacji w osnowie wektorze Burgersa. Jeżeli więc całkowity przyrost energii spowodowany odkształceniem wydzielenia jest y = y_f + y_d, to naprężenie uruchomienia poślizgu dyslokacji dane jest zależnością:

gdzie C jest udziałem objętościowym wydzieleń w stopie.

Trzeba również pamiętać, że w całkowitym umocnieniu wydzieleniowym pewier udział ma również umocnienie roztworowe, związane z obecnością w roztwórz atomów obcych.

Rys. 10.8. Zależność umocnienia od czasu starzenia