67290 Image0013

I Szkoła - segregacje - nierówności

Wykres 1.16. Wyniki egzaminu gimnazjalnego w części matematyczno-przyrodniczej (GM l') w latach 2002-2008 w zależności od lokalizacji *zkoły

Obliczana własne na podstawie danych CKE

Rok 2007 przyniósł niewielką korektę. Nie zmienia ona jednak znacząco - na razie - obrazu zależności wyników egzaminu gimnazjalnego w części matematyczno-przyrodniczej od poziomu urbanizacji. Biorąc jednak jkkI uwagę podobne trendy zaobserwowane dla części humanistycznej i częściowo dla sprawdzianu ;>o szkole podstawowej, być może jest to jednak zapowiedź dłuższego trendu. Oczywiście takie zbliżenie wyników egzaminów' miasto-wieś będzie można witać z najwyższą aprobatą, na razie jednak za wcześnie na ogłaszanie sukcesu.

Na koniec zwróćmy uwagę, że w 2008 roku, podobnie jak w części humanistycznej, uległy zrównaniu przeciętne osiągnięcia uczniów gimnazjów zlokalizowanych w małych miastach i na wsi. Jednak inaczej niż w części humanistycznej, nie jest to efekt stałego trendu, ale kolejne „zawirowanie" statystyczne.

Choć śledzenie związku poziomu urbanizacji z wynikami egzaminacyjnymi jest ważnym kierunkiem analiz ewaluacyjnych polskiej oświaty, to należy zdać sobie sprawę, że w’ sumie i>odzial na cztery kategorie urbanizacyjne wyjaśnia tylko około 2-305: zmienności wyników egzaminacyjnych zarówno w części humanistycznej, jak i matematyczno-przyrodniczej. Jeszcze raz mamy okazję przekonać się, że prosty schemat każący dopatrywać się w^r jiodzialc miasto-wieś głównego czynnika nierówności edukacyjnych w Polsce jest stereotypem, który może utrudniać dostrzeżenie innych ważnych opozycji i napięć.

Co wydarzyło się w obszarze kształcenia matematyczno-przyrodniczego w latach 2002-2006? Dlaczego relatywnie dobre wyniki gimnazjów wiejskich w 2002 roku spadały aż do 2006 roku? Czy zmiany te wiążą się z dynamiką procesów różnicowania się szkól ze względu na wyniki egzaminu? Okazuje się, że wyniki analiz międzyszkolnego

Rozdział 1. Poziom nierówności edukacyjnych w j>olskiej oświacie H 93

zróżnicowania wyników egzaminu gimnazjalnego w części matematyczno-przyrodniczej są jeszcze bardziej tajemnicze i nic nic wyjaśniają. Popatrzmy na poniższy wykres.

0    -1-■    i¹ ~ — i~    -i ¹    i —    i

2002    2003    2004    2005    2006    2007    200fl

miasto 20-100 tys. ogółem

wieś ■ i- miasto <Jo 20 tys. miasto ponad 100 tys.

Wykres 1.17. Międzyszkolne zróżnicowanie wyników GMP w latach 2002-2008 w zależności ml

lokalizacji gimnazjum

Obliczenia u lanie na podstawie danych CKE

Rzut oka na jiowyższy wykres może i>oznawczo wręcz j)orazić. Poziom zróżnicowania gimnazjów ze względu na wyniki egzaminu matematyczno-przyrodniczego jest w roku 2002 w skali całego kraju niezwykle wysoki. Dwadzieścia dwa procent to o 10 pp więcej niż w wypadku części humanistycznej. Jeszcze bardziej szokujący jest wynik w roku 2002 w segmencie gimnazjów wiejskich - ponad 30% zmienności wyników to wariancja międzyszkolna. W grupie gimnazjów mało- i śrcdniomiasteczkowych poziom ten jest niższy, ale i tak bardzo wysoki. Lata 2002-2004 przynoszą - poza grupą gimnazjów wielkomiejskich - gwałtowne zmniejszanie się stopnia zróżnicowania gimnazjów. Po dwóch latach burzliwych przemian i dwóch kolejnych rocznych okresach słabszych już korekt, w 2000 roku obraz zaczyna przypominać wyniki dla części humanistycznej: poziom międzyszkolnego zróżnicowania wyników egzaminów zewnętrznych jest wprost proporcjonalny do poziomu urbanizacji miejscowości, w której znajduje się gimnazjum.

W wypadku gimnazjów wielkomiejskich wzór wyników jest bardziej zbliżony do tego, który znamy z części humanistycznej. Co prawda lata 2002-2004 to stabilny poziom zróżnicowania, ale od 2005 roku widzimy wzrost poziomu zróżnicowania szkól. Dynamika zmian jest od tego momentu znaczna i w 2008 roku wskaźnik przybiera