62147 skanuj0015

Oksfordzki podręcznik anatomii czynnościowej

ność do biegu, będącego rodzajem szybszego poruszania się, w którym ulega jednak zużyciu większa ilość energii, rozwinęła się u naszych przodków, aby umożliwić im ucieczkę od niebezpieczeństwa lub szybkie dotarcie do zdobyczy.

Jeśli obserwujesz swój własny chód bądź kogoś spacerującego powoli, to dostrzeżesz, że faza podporu jednej kończyny nie kończy się natychmiast po zetknięciu się drugiej kończyny z podłożem (okres styku pięty). Inaczej

—    na krótko obie kończyny równocześnie stykają się z podłożem (faza podporu dwukoń-czynowego) (ryc. 9.2b). W miarę jak chód ulega przyspieszeniu, faza podporu dwukoń-czynowego ulega skróceniu, aż do takiej sytuacji, gdy podczas biegu — na krótką chwilę

—    obie kończyny tracą kontakt z podłożem (faza unoszenia).

Stań spokojnie, trzymaj obie stopy razem, i zacznij spokojnie iść naprzód. Rozpoczęcie cyklu chodu związane jest z rozluźnieniem mięśnia płaszczkowatego, przez co występuje zgięcie grzbietowe w stawie skokowo-goleniowym, ponieważ linia rzutu środka ciężkości zaczyna przebiegać do przodu od tego stawu (ryc. 9.2a). Obciążenie przenoszone jest od pięty do palców stopy, a szczególnie na paluch, wzdłuż brzegu bocznego stopy. Kończyna, która ma zostać uniesiona, ulega lekkiemu zgięciu w stawie biodrowym, co ułatwia jej wysunięcie ku przodowi. Występuje również zgięcie kolana oraz zgięcie grzbietowe stopy ^w celu zapewnienia możliwie najlepszego kontaktu z podłożem. Gdy ciało, oparte na kończynie zakrocznej, zaczyna wysuwać się do przodu, to w miarę jak przybliża się moment uderzenia piętą o podłoże (okres styku pięty), kolano kończyny wykrocz-nej stopniowo prostuje się, a w stawie biodrowym tej kończyny zmniejsza się zgięcie. Wreszcie staw biodrowy i staw kolanowy kończyny podpierającej osiągają pełen wyprost (ryc. 9.2a, d), tak że kończyna staje się jakby sztywnym szczudłem. Potem znowu wykonywane jest zgięcie podeszwowe w stawie skokowo-goleniowym i stawach śródstopno-paliczkowych stopy, dzięki czemu ciało zostaje powtórnie popchnięte do przodu (ryc. 9.2b).

Podczas fazy wymachu kończyny wy-krocznej miednica wykonuje niewielkiego stopnia obrót dookoła osi pionowej, co ma na celu dodatkowe przedłużenie wykroku (ryc. 93). Z tego powodu, dla utrzymania ustawienia stopy palcami do przodu w czasie chodu, kończyna wykroczna wykonuje kompensacyjny obrót na zewnątrz, gdy tymczasem kończyna za-kroczna obraca się do wewnątrz. Podczas fazy wykroku kończyna unoszona w powietrze traci kontakt z podłożem i nie może już unosić ciężaru ciała; zostaje on przejęty przez kończynę zakroczną, obciążaną. Ułatwia to kończynie wykrocznej wykonanie ruchu w przód (ryc. 9.4; patrz str. 138). Jednak nie tylko kończyny dolne i miednica poruszają się w czasie chodu. Także tułów — w jego obrębie znajduje się, jak wiadomo, środek ciężkości ciała człowieka — przesuwa się ponad kończynę podpierającą. Obręcz kończyny górnej ulega również obrotowi wokół osi pionowej. Gdy miednica wykonuje skręt w jedną stronę, obręcz barkowa ulega skrętowi w stronę przeciwną, co ma na celu zrównoważenie ustawienia tułowia (ryc. 93). Kończyny górne również odgrywają rolę w zachowaniu równowagi ciała podczas chodu; człowiek porusza nimi, aby utrzymać równowagę ciała, czy też by nadać większy rozpęd ruchowi naprzód, na przykład podczas biegu czy skoku. Na rycinie 9.5 przedstawiono zapis działania różnych grup mięśni kończyny dolnej podczas cyklu chodu. Można z tego badania wywnioskować, jakie główne mięśnie są odpowiedzialne za poszczególne fazy chodu.

Ruchy, jakie odbywają się w stawie biodrowym podczas chodu można w większości zaklasyfikować jako zginanie i prostowanie. Podczas fazy podporu obu kończyn, gdy kończyna zakroczna ma się za moment oderwać od podłoża, w stawie biodrowym zachodzi wyprost. Gdy kończyna wykroczna ma przejąć obciążenie, wówczas w stawie biodrowym następuje zgięcie (ryc. 9.2b). Gdy miednica wykonuje ruch obrotowy w kierunku kończyny podpierającej, także i dolny odcinek kręgosłupa wykonuje skręt w tym samym kierunku. Stopy przyjmują podczas chodu takie położenie, że ich osie długie układają się równolegle, wskazując kierunek marszu; dzieje się tak dlatego, że gdy w stawie biodrowym po stronie wykrocznej występuje obrót na zewnątrz, kończyna wykroczna wykonuje kompensacyjny obrót do wewnątrz (ryc. 93). Trudno wyobrazić sobie, że podczas fazy podporu miednica ulega odwodzeniu od kończyny podpierającej. Aby to potwierdzić, należy wymacać mięsień pośladkowy średni (nieco poniżej grzebienia biodrowego); wyczujemy jego skurcz w czasie chodu, występuje on, gdy kończyna przenosi obciążenie. Przy porażeniu mięśni pośladkowych średniego i mniejszego po jednej stronie obserwujemy następujące zjawisko: gdy ciężar ciała oparty jest na kończynie z porażeniem, miednica ulega nachyleniu na stronę zdrową, nie porażoną. Chód człowieka zaczyna się w takiej sytuacji istotnie różnić od chodu osobnika zdrowego (str. 138). Dla skompensowania opadania miednicy tułów wykonuje nadmierne zgięcie boczne, aby głowę dało się utrzymać w pozycji pionowej.

Podczas fazy podporu w kończynie zakrocz-nej następuje stopniowy wyprost kolana (ryc. 9.2,9.4). Z kolei kończyna wykroczna, po wykonanym przez nią wymachu ku przodowi, ulega zgięciu w stawie kolanowym — które stopniowo się powiększa, aż do środkowej części fazy wykroku. Ma to na celu zapewnienie jak najlepszego kontaktu stopy kończyny wykrocznej z podłożem. Od chwili, gdy pięta zetknie się