71032 skanuj0011

Oksfordzki podręcznik anatomii czynnościowej

czas czynności. Zauważyć można, że również ścięgna mięśni grupy tylnej uda nie są naprężone. Wydaje się zatem, że w pozycji stojącej w spoczynku żadna siła mięśniowa, w widoczny sposób, nie wywiera wpływu stabilizującego na kolano. Jak już wiemy, w tej sytuacji linia obciążania środka ciężkości przebiega nieco do przodu od stawu kolanowego. Jest to przyczyna występowania w tym stawie siły o charakterze wyprostnym, która jest równoważona zarówno przez napięcie więzadeł tylnych, jak i pobocznych kolana, a także dzięki istnieniu dużej powierzchni przylegania między kłykciami udowymi i łąkotkami.

Jeśli jednak w stawie kolanowym wykona się bądź maksymalny wyprost, bądź lekkie zgięcie, to można będzie zauważyć pojawienie się napięcia ścięgien mięśni grupy tylnej uda oraz mięśnia czworogłowego.

Linia działania siły ciężkości przechodzi nieco do tyłu od stawu biodrowego lub też przebiega przez ten staw, co jest przyczyną wystąpienia nieznacznej siły powodującej w stawie biodrowym wyprost. Podobnie jak w stawie kolanowym, konieczne jest zrównoważenie tej niewielkiej siły — w tym wypadku działają: mięsień biodrowo-lędźwiowy, a głównie silne więzadła biodrowo-udowe. Badania elektromiograficzne wskazują, że również mięsień pośladkowy średni jest czynny w tym procesie. Gdy tułów zmienia położenie, pochylając się do przodu i do tyłu wokół osi poprzecznej, przechodzącej przez oba stawy biodrowe, wówczas przednia część włókien mięśnia kurczy się i przeciwdziała wyprostowi, a tylna część przeciwdziała zgięciu. Także głęboko położone mięśnie obręczy kończyny dolnej (na przykład mięsień zasłaniacz zewnętrzny) prawdopodobnie odgrywają rolę w stabilizacji stawu biodrowego, jednak uzyskanie zapisu elektromiograficznego ich czynności, który mógłby być na to dowodem, jest bardzo trudne.

Środek ciężkości tułowia w pozycji stojącej, w spoczynku znajduje się do przodu od jedenastego kręgu piersiowego, z tego powodu u człowieka występuje naturalna skłonność do zginania grzbietu. Jest ona równoważona przez działanie drobnych mięśni posturalnych, składowych grupy prostownika grzbietu. Nawet niewielkie pochylenie tułowia do przodu wywołuje reakcję |p wzrost aktywności mięśnia prostownika grzbietu.

Linia, wzdłuż której działa siła ciężaru głowy, przebiega do przodu od stawów szczytowo--potylicznych. Występowanie sił o charakterze zginającym w tych stawach można zaobserwować na przykład, gdy student zasypia w czasie wykładu i kiwa głową. Reakcją mięśni na takie zgięcie jest nagły odruchowy skurcz prostowników grzbietu, Co staje się przyczyną gwałtownego powrotu głowy do pozycji wyjściowej. Może to wprawiać w zakłopotanie śpiącego i jego otoczenie.

Pozycja siedząca

Spotykamy się z wielką różnorodnością pozycji siedzących, jakie może przyjmować człowiek, co częściowo uzależnione jest od rozległości i rodzaju dostępnej powierzchni (ławka, krzesło z oparciem, itd.). Jeśli tułów skierowany jest pionowo w górę lub nachyla się ku tyłowi, środek ciężkości znajduje się powyżej guzów kulszowych, które są miejscem podstawowego kontaktu szkieletu z podłożem w pozycji siedzącej.

Jeżeli tułów zgięty jest do przodu, środek ciężkości przesuwa się również daleko do przodu od guzów kulszowych i zajmuje miejsce mniej więcej pośrodku długości obu ud. Zaczynają wówczas działać siły zginające biodra i grzbiet. Także zakres zgięcia i wyprostu ud względem miednicy ulega zmianie. Z powodu częstego występowania dolegliwości związanych z krążkami międzykręgowymi odcinka lędźwiowego, a także dlatego, że w dzisiejszych czasach wiele osób spędza znaczną część życia w pozycji siedzącej, prowadzono w ostatnich latach liczne badania, dotyczące zależności między obciążeniem krążka międzykręgowego a pozycją siedzącą. Pomimo że głębokie mięśnie grzbietu są bardziej aktywne w pozycji stojącej, obciążenie kręgów L4—L5 na ich powierzchni grzbietowej (częste miejsce występowania uszkodzeń krążka międzykręgowego, str. 192) większe jest w pozycji zgarbionej, pochylonej ku przodowi. Nacisk wywierany na kręgi lędźwiowe zależy także od położenia kończyn górnych, od tego, czy są one oparte o podłoże.

Prawdopodobnie idealna pozycja siedząca nie istnieje, tym niemniej niektóre są bardziej, inne mniej godne polecenia. W pozycji siedzącej wskazane jest wykonywanie co pewien czas niewielkich ruchów ciała. Nawet bowiem nieznaczne zmiany ustawienia tułowia w pozycji siedzącej zmieniają układ występowania sił obciążających i naprężeń, dzięki czemu redukowane jest napięcie mięśniowe.

Ruchy lokomocyjne

Najpowszechniejszą formą poruszania się człowieka jest oczywiście chód dwunożny, z jego odmianą: biegiem. Posiadamy jednak możliwość wykonywania ruchów postępowych także na inne, rozmaite sposoby, co zależeć może m.in. od warunków zewnętrznych (na przykład czołganie się, ślizganie, skoki). Mimo że także niektóre zwierzęta mogą — krótko — chodzić na dwóch kończynach tylnych, to chód dwunożny jest charakterystyczny jedynie dla człowieka. Istotą kroku jest, że gdy jedna kończyna podpiera i popycha ciało do przodu (faza pod-