67884 Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 07 20095442 bmp

I> M<Quail. liw«i IcrmmiknwiKM) mosourgo. Wanaw* 200* ISHN M7S-S5-OI-ISIS3-M, l?l»y \VN PWN 2007

48 Rozdział 2. Narodziny mediów masowych

Dalsze dzieje gazety można przedstawić albo jako ciąg zmagań, zwycięstw i porażek w służbie wolności, albo jako nieustanną historię postępu ekonomicznego i technologicznego. Najważniejsze stadia historii prasy mieszczące się w zakresie nowoczesnej definicji gazety opisane zostały na kolejnych stronach. Dzieje prasy różnych narodów różnią się co prawda zbyt dalece, by opowiedzieć jedną historię, lecz wspomniane elementy, często wchodzące ze sobą w interakcje i współzależności, odegrały szczególną rolę w rozwoju instytucji gazety.

Gazeta od początku była. przynajmniej we własnych oczach, wrogiem - rzeczywistym lub potencjalnym - oficjalnej władzy. Najbardziej nośne obrazy z historii prasy nawiązują do przemocy wobec wydawców, redaktorów i dziennikarzy. Podkreśla się walkę o wolność prasy, często toczoną w ramach szerszych ruchów wolnościowych - walki o demokrację i prawa obywatelskie. Częstokroć docenia się rolę prasy podziemnej pod rządami okupacyjnymi lub dyktatorskimi. Instytucjonalna władza niejednokrotnie potwierdzała tę samoocenę prasy, uważając ją za irytującą i niewygodną (acz często dającą się jakoś urabiać, w najgorszym zaś razie bardzo podatną na wpływy władzy). Niemniej pierwsze gazety w zasadzie nie starały się stawać na drodze władzy, niekiedy zaś były tworzone właśnie przez nią (zob. Schroeder 2001). Zarówno wówczas, jak i dzisiaj gazeta najczęściej identyfikowała się ze swoimi czytelnikami.

Pomimo okresowych utrudnień postęp w kierunku wolności prasy był konsekwentny. Postęp ten przybierał niekiedy formę coraz większego wyrafinowania form i środków kontroli prasy. Restrykcje prawne zastąpiły przemoc, potem nałożono (następnie zaś zniesiono) ciężary podatkowe. Współcześnie instytucjonalizacja prasy w ramach systemu rynkowego służy jako forma kontroli, a nowoczesne gazety, jako wielkie przedsiębiorstwa, są bardziej podatne na rozmaite rodzaje nacisków niż ich skromniejsi poprzednicy. Aż do wieku XX gazeta nie stała się prawdziwym medium „masowym”, czyli docierającym bezpośrednio i regularnie do większości populacji. a nawet dziś istnieją znaczne różnice między krajami w zakresie czytelnictwa gazet (zob. ramka 2.3). Przyjęło się rozróżniać kilka rodzajów lub gatunków gazet (i dziennikarstwa) - i nadal jest to rozróżnienie użyteczne, pomimo braku jednolitej typologii pasującej do wszystkich epok i krajów. W dalszej części opisano najważniejsze warianty.

2.3. SPRZEDAŻ GAZET W WYBRANYCH KRAJACH W ROKU 2000 (NA 1000 DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW)

Norwegia	720	Kanada	206
Szwajcaria	454	Francja	190
Wielka Brytania	408	Hiszpania	129
Niemcy	375	Włochy	121
Stany Zjednoczone	263	Grecja	76

Żródto: World Association of Newspapers. World Press Trends.

Zapisano zrzut ekranu

kliknij, aby wyświetlić