68000 Picture5 (2)

Nil Nil Azot tworzy tlenki na stopniach utlenienia od +1 do +5: NO (gaz rozweselający), N2O3, N0₂, N2O5. Znane są liczne kwasy azotu, w tym kwas azotowy (III) I IN(>2 (kwas słaby) i kwas azotowy (V) HNO3 (kwas mocny, utleniający). Mieszanina stężonych kwasów HNO3 + 3 IICI nazywa się wodą kró-Icwską (roztwarza złoto i platynę). Sole kwasu azotowego - azotany - znajdują zastosowanie jako nawozy (saletry) i w przemyśle materiałów wybuchowych.

Fosfor

Fosfor występuje w stanie wolnym w postaciach alotropowych (fosfor czerwony, biały silna trucizna, bardzo łatwo utleniający się, fioletowy i czarny). Najważniejszymi związkami fosforu są chlorki PCI3 i PCI5, tlenki P.|0₆, P4O10, kwasy ortofosforawy (fosforowy (III)) H3PO3, ortofosforowy (fosforowy (V)) II1PO.1, ortodwufosforowy, tj. pirofosforowy H4P2O7 (jeden z najsilniejszych kwasów nieorganicznych), metatrójfosforowy H3P3O9. Sole H3PO4 - ortofosfo-rany znajdują zastosowanie jako nawozy sztuczne (np. superfosfat CafffPO.iF). Jako nawozy stosowane są także polifosforany.

fosfor i jego związki znajdują zastosowanie do produkcji środków piorących. detergentów, kosmetyków, pasz, w metalurgii, w przemyśle spożywczym, do oczyszczania wód (w ochronie środowiska), w przemyśle zapałczanym. Fosfor biały jest składnikiem trutek na szczury.

f osfor odgrywa dużą rolę jako składnik komórek (kości, układu mięśniowego) organizmów żywych.

Arsen

W normalnych warunkach występuje w postaci metalicznej. Arsen i jego związki są silnie trujące; należą do nich m.in. arszenik (AS2O3),,, AsC^, AsCI₅. /.nane są szerzej kwasy arsenawy (arsenowy (III)) H3ASO3 i arsenowy (arsenowy (V)) H3ASO4 oraz. ich sole. Siarczek czteroarsenu As₄S₆, aurypigment znajduje niekiedy zastosowanie w garbarstwie.

Antymon

Antymon w normalnych warunkach występuje w postaci metalicznej. / tlenem tworzy tlenki, głównie trótlenek dwuantymonu Sb203 i pięciotlenek dwu-antymonu Sb.Oj. Jest stosowany w stopach łożyskowych i czcionkowych, /nane są jego liczne sole, jak np. chlorki SbCIi, SbCIs, a także różne kwasy unlyinonu i ich sole, np. heksahydroksoantymonian potasu K| Sb(C)l 1),,J    od

czynnik na wykrywanie jonów Na', kwas antymonowy Slot\ n 11.0

Bizmut

Bizmut jest typowym metalem. Stosowany jest w stopach niskotophwyi I m.in. do łączenia metali ze szkłem oraz do produkcji stopów z metalami /I. chętnymi i półszlachetnymi. Stosuje się go w reaktorach jako wymiennik ciepli Zasadowy węglan bizmutu podaje się pacjentom przy prześwietlaniu przewód pokarmowego. Tworzy tlenek Bi₂Oj (trójtlenek dwubizmutu) i sole, jak np Hit I Jego związki na +5 stopniu utlenienia działają silnie utleniająco. Bizmut latu rozpuszcza się w kwasie azotowym, nierozpuszczalny jest w kwasie soln\ m

1.18.7. Tlenowce

Do tlenowców należą: tlen (O), siarka (S), selen (Sc), tellur (Te) i poh (Po). Tlen i siarka są niemetalami, selen i tellur półmetalami, a polon metalei Tlen jest najbardziej rozpowszechnionym pierwiastkiem w przyrodzie (powi trze, woda, krzemiany, tlenki itd.). Siarka występuje w postaci wolnej lub In nycli związków. Często występuje w siarczkach, np. blenda cynkowa ZnS gal na PbS, piryt FeS₂, albo też w siarczanach, np. gips CaSO.₍ • 2 I HO, baty i BaSt Selen i tellur występują w mniejszych ilościach. Polon jest pierwiastkiem pi mieniotwórczym (odkrytym przez Marię Skłodowską-Curie), występującyi w rudach uranu.

Tlen

W powietrzu tlen występuje w postaci 0₂, rzadziej 0< (ozon) i 0|. Jest 11 ulicznie bardzo aktywny, tworzy związki na stopniach utlenienia -2 (tlenki) i (nadtlenki) oraz w połączeniach z fluorem +1 i +2. Spala gwałtownie wod< dając wodę I HO.

Rozróżnia się różne typy wód — wody morskie i oceaniczne, które są sili zasolone, wody rzeczne, gruntowe, mineralne. Osobny rodzaj stanowi de czńwka, nic zawierająca soli mineralnych, oraz. woda destylowana bądź ccc stylowana. Woda występuje w licznych związkach w postaci związanej (i w hydratach) oraz jako woda konstytucyjna (np. w cukrach). Sole mineralne . warte w wodzie, z. wyjątkiem soli metali alkalicznych i soli amonowych. pov dują jej twardość. Najczęściej są to wodorowęglany wapnia i magnezu, powodu ce twardość przemijającą, oraz chlorki, siarczany itp. tych metali, powoduj: twardość stalą, twardość całkowita test sumą obydwu wymienionych twardo-I w iii dość wody o/iiac/ii ,ię u stopniach niemieckich lub np Iranciiskich, al leż w milunolm li pinów < i Usuwanie twardości wody prowadzi się na dnu dozowania środków chętnie/uyi li (lip Na-t (>. N o< >11 < n((>ll|.) lub w v inieunlkm li joimwyi li

4