70380 IMGa52 (3)

zbałamucone przez „tych mędrków spoganionych” — z chciwością rzuciły się do wykonywania zasad ekonomii politycznej. Stamtąd ładnej nowej idei spodziewać się już nie można. Francja, Niemcy, Anglia, Hiszpania porzuciły myśl żywotną postępu: ta „cywilizacja samolubstwa i przemocy [...] jest nieszczęściem rodu ludzkiego i właśnie głównem zadaniem dzisiejszej epoki będzie wycofać się z zimnych i duszących, chociażby kwiatami ubarwione były, jaskiń tej cywilizacji”^{1 2 3}.

W tych jaskiniach zaprzepaszczono wolność, równość i braterstwo, poniżono godność człowieka, która była już- dana naszemu praojcu. Tak, Adam był wprawdzie rewolucjonistą zbyt niecierpliwym, ale przecież wyrwawszy się „z objęć nieświadomej siebie natury [...] okazał się osobną istotą swobodnie działać mogącą. To jest osobą opatrzoną w potęgę wolności. [...] O felix pecćatum\^y>M Bo odtąd mógł rozpocząć się postęp ku Bogu, postęp, który jest właśnie oddzieleniem się człowieka od jego natury cielesnej i zmysłowej, od sił przyrodzenia, i który realizuje się przez świadome związki społeczne, szczeble miłości. Owóż historia ludzka poszła krzywo i wstecznie, realizując głównie — jak powiada ten XIX-wieczny personalista — właśnie zmysłowe.potencje natury ludzkiej, a więc żądzę panowania, posiadania i używania, a nie potrzebę altruizmu. Znowu więc, jak u Kamieńskiego, cywilizacja dotąd urzeczywistniona okazała się nie zaprzeczeniem „natury”, lecz jej rozwinięciem, tyle że teraz obie razem zostały zaprotestowane przez chrześcijańską świadomość moralną.

Ziemię, która wedle ksiąg Mojżeszowych tylko Boga własnością być może i którą tak wypadało rozdzielić, „aby kmiotkowie urządzili pomiędzy sobą sprawiedliwą w duchu bożym zasadę braterskiego użytkowania z jej łona”, tę ziemię wzięły we władanie poszczególne familie, co jest „przywłaszczeniem ciężką krzywdę dla ogółu skutkującym**. Niewola w państwach ucywilizowanych niby zniesioną została, „ale mamy nędzarzy, którzy są niewolnikami z konieczności życia”, więc nie dziw, że^,,rozpacz rzuciła przekleństwo na prawo własności”⁹. W państwach hołdujących błędnym zasadom ekonomii prawo sprzyja gromadzeniu nadmiaru bogactw w rękach prywatnych. Prawa obywatelskie zależą od własności, prawa osobiste człowieka wszędzie prawie

podporządkowane prawom władzy; choć przecież, jeżeli władza pochodzi od Boga, to tym bardziej od Niego pochodzi „władza dozorcza” poddanych nad rządem, władza ogółu ludu^{4 5 6}.

To wszystko więc, co jest, jest złe i musi się zmienić. Nie tak jednak, jak tego pragną socjaliści i komuniści, Saint-Simon i Fourier, Cabet i Proudhon. Ich zasługa w tym, że się przyczynili „do wykazania bezdusznej logiki i zgubnych następstw dogmatów ekonomii politycznej”. Wszyscy oni ożywieni są tchnieniem miłości braterskiej, ale chybili w wyborze środków, bo nie uznali Boga osobowego i duchowych potrzeb człowieka, nadal tylko ciałem się zajmując, a tak poniżając ludzką godność. I oni przeto należą jeszcze do epoki „ochrzczonego pogaństwa” .

Ta epoka skończy się rychło, ta społeczność sama się już zniosła przez swój atomiczny rozkład. Zbliża się już nowa epoka dziejów, syntetyczna, spajająca, twórcza, epoka „zharmonizowania się żywiołów”, epoka prawdziwie chrześcijańska. W tej nowej epoce człowiek wyzwoli się z niewoli państwa, jak się wyzwolił z niewoli drugiego człowieka stając się osobą; i „ustanie wszelka zwierzchność, władza i moc^>,w. W tej nowej epoce ziemia zostanie wyjęta spod przywłaszczal-ności i przez naród rozdana we wieczyste posiadanie gminom stowarzyszonym. Bogacze dobrowolnie zrzekną się bogactw, a ubodzy nieprzyjaźni „i obie nienawistne teraz strony podadzą sobie nawzajem życzliwe dłonie, łącząc się w stowarzyszenie do ogólnego dobra dążące”. Cały naród stanie się wielkim stowarzyszeniem, związkiem spółek przemysłowych: bo sam nawet rozum przekona wszystkich, „że kompania narodowa dla dobrobytu wszystkich rodaków zawiązana, prędzaj ten cel osiągnie jak pojedyńczych ludzi sprzeczne i kołowate dążenia”⁷. Ale ów postęp zespalania się w miłości nie zatrzyma się na szczeblu narodowych egoizmów. Przyszłość to pojednanie się ludów w braterstwie i pokoju. Już temu służy rozwój komunikacji lądowych i wodnych, wystawy przemysłowe, handel — bo się ludy tym sposobem poznają i'zbliżają do siebie. „Prawda ewangieliczna rozpościera się teraz po całym świecie. [...] A kiedy czas nadejdzie, zasiądą do wspólnej uczty nieznane narody”. Zatrą się „piętna

203

1

^w Ibidem. 1.1, s. 224; t. II, t. 127-130.

2

^M Ibidem, t. II, s. 24-27.

3

Ibidem, 1.1, s. 210-212, 221-223.

4

   Ibidem, i. I, s. 173-179, 225.

5

   Ibidem, t. II, i. 143-149, 154.

6

® Ibidem, t. II, ». 156-159.

7

Ibidem, i. I, t. 238-244.