69262 skanuj0002 (297)

Granat - owoc granatowca właściwego (Punica granatum)

GRANATOWIEĆ I SYMBOLIKA DRZEWA ŻYCIA

O tym owocu wspomina się w różnych kulturach i religiach. Mówi się, że w rajskim ogrodzie rósł granatowieć i jest bardzo prawdopodobne, że „jabłko” z historii o Adamie i Ewie pochodziło z tajemniczego Drzewa Życia.

Owoc ten zawsze był symbolem wielu cnót, w tym zdrowia i obfitości, a w szczególności miłości i płodności. Te zalety, jak również wymiar duchowy, sugerowała znaczna liczba nasion (w optymistycznych ocenach do 800 na owoc). Sok był porównywany do krwi, kształt owocu do kobiecej piersi, a „korona” (kielich) przywodziła na myśl królewskie koneksje.

W jednym z cudów świata, wiszących ogrodach Babilonu, który leżał tam, gdzie obecnie znajduje się rozdzierany wewnętrznymi konflikatami Irak, granaty traktowano jako jeden ze skarbów. W regionie tym, znanym niegdyś jako Mezopotamia, granaty są nadal cenione jako lekarstwo oraz symbol piękna, długowieczności, płodności i mądrości.

Greckie i perskie mity traktują ten owoc jako symbol życia, regeneracji i małżeństwa. Ze względu na swoją rolę w greckim micie o Persefonie granat stał się symbolem płodności, śmierci i wieczności i pełnił rolę godła misteriów eluzyńskich². Starożytni Chińczycy uważali, że nasiona granatu symbolizują długowieczność i nieśmiertelność.

W tradycji hebrajskiej granaty występują w wielu kontekstach kulturowych i religijnych. Granat wykorzystano jako motyw dekoracyjny w Świątyni Salomona, na regaliach królów i królowych oraz szatach kapłańskich. Granat wielkości naparstka, wyrzeźbiony w kości słoniowej i pokryty inskrypcjami w języku hebrajskim, jest jedynym reliktem, jaki udało się odzyskać ze Świątyni Salomona.

Jak czytamy na stronie JewishJour-nal.com: „Talmud powiada, że jeśli mędrzec śni o granacie, to jest to znakiem mądrości; jeśli ignorant śni o granacie, to jest to oznaką dobrych uczynków. Żydowscy mędrcy uważali, że granat jest znaczący, ponieważ w odróżnieniu od innych owoców czerwony miąższ, który jest głównym przedmiotem zainteresowania człowieka, niewiele obchodzi samo drzewo, gdyż służy mu on wyłącznie jako osłona nasion, podobnie jak jego nasiona, które niewiele znaczą dla człowieka i są przez niego wyrzucane. Pierwotna i wtórna, przyszła i bieżąca część owocu są zjednoczone. To reprezentuje zdaniem mędrców wysoki stopień błogosławieństwa, znak całości i doskonałości, doskonały symbol nowego roku”.³

Owoc granatowca jest symbolem odrodzenia i życia w chrześcijaństwie i w jego sztuce symbolizuje nadzieję. Jest też jednym z „błogosławionych owoców” buddyzmu.

CZYM WIĘC JEST TEN NIEZWYKŁY OWOC?

Botaniczna nazwa granatowca brzmi Punica granatum, gdzie Punica to nazwa dawnego miasta położonego w północnej Afryce, w pobliżu którego rzymscy żołnierze idący na pierwszą wojnę punicką w III wieku p.n.e. po raz pierwszy natknęli się na granatowce, zaś granatum znaczy „uziarnio-ny”. Granat (w języku angielskim „pomegranate”) nazywa się tak dlatego, że przypomina jabłko (pomum) i podobnie jak ono ma wiele nasion. Jak głosi hebrajska legenda, każdy owoc ma 613 pestek - każda pestka na jedno z żydowskich przykazań. W rzeczywistości jednak w jednym owocu znajdujemy około 200 pestek, a w dużym do 800. Botanicznie Punica granatum należy do jednej rodziny wspólnie ze swoim rzadkim genetycznym przodkiem Punica protopunica, który występuje wyłącznie na wyspie Socotra w Jemenie.

Drzewo lub krzew granatowca osiąga wysokość od 3 do 5 metrów i wyróżnia się owalnymi lub lancetowatymi liśćmi koloru żywej zieleni, które w zimie opadają. Owoc, który na północnej półkuli dojrzewa około września (a na południowej w marcu, gdzie jest bardzo rzadki) ma kształt jabłka oraz żółtobrązowy kolor z czerwonym rumieńcem i jest zwieńczony twardym, przypominającym koronę kielichem. Wewnątrz twardej skórzastej łupiny znajdują się ciasno upakowane białe, różowawe lub szkarłatne półprzezroczyste owoce. Nasiona otoczone są osnówkami (arillus), które mają zwykle czerwony kolor, rzadziej różowy lub żółty. Soczyste nasiona są w zależności od odmiany słodkie lub kwaskowate i mogą wymagać osłodzenia przed spożyciem. Wyciśnięty z nasion sok jest przetwarzany na syrop, którym doprawia się drinki. W czasach starożytnych robiono z niego wino.

Owoc granatowca składa się z trzech głównych części, z których każda ma swój własny metafizyczny, botaniczny i chemiczny charakter. Części te to nasiona, czyli „arillus”, sok i skórka. Co więcej, kora drzewa, korzenie, liście i kwiaty zawierają szczególne i unikalne elementy, z których każdy ma złożony wpływ, kiedy zostanie przygotowany jako lekarstwo przeznaczone dla człowieka lub zwierzęcia.

WŁASNOŚCI DRZEW I OWOCÓW

Granaty dobrze znosiły podróże w arabskich karawanach, które dostarczały kosztowności i korzenie ze Wschodu i aromatyczne substancje z Afryki. Ten otoczony i zamknięty wewnątrz impregnowanej taniną łupinie owoc jest dobrze chroniony przed trudnymi warunkami ciężkiej podróży i utrzymuje świeżość przez bardzo długi czas. Pełen soli mineralnych owoc i witaminowy sok stanowiły doskonałą strawę w czasie uciążliwych podróży, dzięki czemu jego ziarna rozsiewały się wzdłuż traktów handlowych i poza nimi.

Granatowieć bardzo łatwo przystosowuje się do różnych gleb i toleruje bardzo surowe warunki temperaturowe, utratę wilgoci i zaniedbanie. Nie należy więc się dziwić, że starożytny świat był dosłownie usiany zagajnikami granatowców, zaś dzikie drzewa rosły w wielu krajach, gdzie popadło. Do dziś w wielu miejscach można spotkać bardzo stare drzewa.

W pewnej wsi położonej na należącej do Balearów Minor-ce rósł jeden bardzo stary granatowieć, który co roku wciąż rodził jeden lub dwa owoce. Musiał przybyć z Fenicjanami, niestrudzonymi podróżnikami i kupcami, którzy przecierali lądowe i morskie szlaki handlowe i kontrolowali w starożytności większą część interesów w rejonie Morza Śródziemnego. Sądzi się, że granatowieć może rosnąć 200 lat i więcej, przeto nie ma absolutnej pewności co do wieku tego drzewa na Minorce.

18 • NEXUS

MARZEC-KWIECIEŃ 2008