72406 Zdjęcieh4

wowany przez dobrze znane lub wręcz najbliższe osoby. Miejsce jednostkowych przyporządkowań jednostkowym wzorcodawczym powagom, jak ojciec, matka czy patronalny zwierzchnik, zajmuje dzisiaj przez znacznie wydłużony okres czasu bardziej od nich bezosobowa organizacja wychowawcza, której młodzież przyporządkowana jest nie na mocy indywidualnych losów, lecz jako kategoria społeczna. Zmniejszone bezpośrednio poddanie osobowościom wyposażonym w autorytet sprzyja poszukiwaniu grupowej ekspresji własnej ze strony młodzieży, sprzyja samouświadomieniu owej kategorii jako całości” *.

Ocena powyższa — aczkolwiek nie pozbawiona sądów dyskusyjnych — wskazuje na istotny fakt, iż za-, sadniczy ciężar przygotowania młodzieży do życia w społeczeństwie spoczywa dziś na instytucjach szkolnych i organizacjach młodzieżowych. Dany stan rzeczy znaleźć musiał także swoje odzwierciedlenie w sferze kultury; ukształtowanie się zjawiska podkultury czy też subkultury młodzieżowej będącej — według ocen socjologów kultury — „wkładem młodości do kultury’”. Czy wobec tego zasadnym jest przyjęcie tezy, iż ukształtowane w naszym układzie stosunków społecznych święta młodzieżowe pojmować należy również jako wkład młodości do naszej kultury obyczajowej? Czy przyjęcie tej tezy nie koliduje z uprzednio wyrażonym sądem o instrumentalnej roli świąt młodzieżowych w procesie wychowania młodego pokolenia? Celem uzyskania odpowiedzi na powyższe pytania należy dokonać uprzednio prześledzenia drogi kształtowania się i rozwoju świąt młodzieżowych w naszym kraju.

Do rzędu najstarszych świąt młodzieżowych, występujących w tradycjach naszej kultury obyczajowej, zaliczyć należy świeł» owiązane z działaniami inicja-

cyjnymi. Dotyczyły one w głównej mierze uświetnie_T nia momentów wprowadzania młodego człowieka w nowe sytuacje społeczne oraz przydzielania mu nowych ról społecznych, nadawania nowych praw, jak również obarczania go nowymi obowiązkami. Do szczególnie istotnych momentów inicjacyjnych zaliczyć tu należy: powitanie noworodka w społeczeństwie, wprowadzenie dziecka w mury szkolne i do grona wspólnoty uczniowskiej, wprowadzenie młodego człowieka do społeczności pełnoprawnych obywateli, wprowadzenie do wspólnoty zawodowej czy studenckiej oraz zawarcie małżeństwa. Wszystkie te momenty inicjujące posiadały bogatą oprawą ceremonialną oraz uważane były za ważne elementy rytualizacji życia publicznego i prywatnego. W obecnych warunkach naszego życia społecznego nawiązujemy do tych tradycji inicjacyjnych, uważając je za trwały składnik naszej kultury^ obyczajowej. Przyjrzyjmy się więc niektórym formom inicjacyjnym występującym w ramach obecnych naszych świąt dziecięco-młodzieżowych.

Stosunkowo szeroki zakres funkcjonalności społecznej ma inicjacja dziecka do wspólnoty uczniowskiej, tzw. „pasowanie na ucznia”. Obrzęd ten zrodził się w latach sześćdziesiątych i wkomponowany został w obchody rozpoczęcia roku szkolnego. W jednym z wydawnictw instruktażowych dotyczących kształtowania świeckiej obyczajowości i obrzędowości znajdujemy następujący opis tego obrzędu: „Interesujące formy świeckich obyczajów i obrzędów związanych z rozpoczęciem nauki w szkole podstawowej podjęto między innymi na terenie Rzeszowa i powiatu rzeszowskiego. Scenariusz tego obrzędu w szkołach rzeszowskich uwzględnia następujące przedsięwzięcia: dekorację flagami, chorągiewkami, zielenią i kwiatami odcinka trasy dojścia do szkoły, placu szkolnego, oraz budyn-

137