72964 s120 (3)

Luk i strzały. Historia łucznictwa w Anglii jest długa i sięga czasów Robin Hooda. Łucznicy angielscy przesądzili o wyniku bitwy pod Azincourt^{1 2}. Wiele dobrze zachowanych łuków wydobyto z wraku okrętu „Mary Rosę’*. W czasach rycerzy tak bardzo obawiano się łuczników, że uznano ich za pozbawionych honoru. Jeśli zostali schwytani, bezzwłocznie ścinano ich. Łucznika, który zgodnie z obowiązującym prawem od młodości ćwiczył się w strzelaniu, trudno było nie rozpoznać, ponieważ od razu było widać niezwykłą siłę jego ramion. Kiedy jednak łucznicy zostali wyparci przez piechurów uzbrojonych w muszkiety, łuk stał się bronią sportową, czasami używaną do polowania. Łuki bojowe i myśliwskie o większej sile rażenia były coraz rzadziej używane i dzisiaj prawie nikt już nie pamięta, że były takie, z których wystrzelona strzała mogła, przechodząc przez zbroję i siodło, przyszpilić rycerza do konia.

Łuki i strzały zacząłem robić jeszcze jako dziecko. Już wtedy urzekły mnie, chociaż były one bardzo prymitywne. Eksperymentując i czerpiąc wiedzę z książek wykonałem wkrótce, posługując się najprostszymi narzędziami - starą piłą i tępym pilnikiem do metalu, strzały zdolne latać i wyśmienite mocne łuki. Zdarzało mi się wówczas często, że łuki pękały, gdy z nich strzelałem. Było to bardzo niebezpieczne, ale szczęście nie opuszczało mnie. Łuk jest dla mnie kwintesencją leśnego rzemiosła, szczególnie długi łuk angielski, który jest tzw. łukiem prostym (wykonanym z jednego kawałka drewna). Uzyskuje on swoją przerażającą moc dzięki sposobowi, w jaki jest kształtowane drewno w trakcie formowania łęczyska³.

Kiedy będziesz próbował robić łuki, musisz nauczyć się wsłuchiwać w to, co mówią włókna drewna i podążając za jego słojami pieścić je, aż uzyska ostateczną formę. Musisz wiedzieć, jaki rodzaj drewna ma cechy, które czynią je zdatnym do wykonania z niego łuku, i w jaki sposób selekcjonować to drewno. Przede wszystkim powinieneś zrozumieć działanie doskonałego mechanizmu, jakim dzięki swojej strukturze jest drewno. Tego wszystkiego nie można nauczyć się w ciągu jednej nocy i musisz być przygotowany na wiele porażek w czasie robienia łuków, zanim odkryjesz wszystkie tajniki tego kunsztu. Kiedy uczę, jak wykonuje się najprostsze łuki, stale opowiadam o zabawnych błędach, jakie sam kiedyś popełniałem. Jest to również sposób przekazywania wiedzy.

Łuku nie robi się szybko. Najszybciej udało mi się wykonać myśliwski łuk w cztery godziny pracując na pełnych obrotach, mając do dyspozycji idealne surowce i metalowy nóż. Najlepsze łuki powstają powoli, w czasie kilku tygodni pracy. Proces powstawania najdoskonalszych łuków - tureckich łuków kompozytowych (sklejanych z drewna, ścięgien i rogu) trwał często kilka lat. Dlaczego zatem opisuję tu zasady wytwarzania łuku i posługiwania się nim, skoro atlatl jest taką doskonałą i łatwą do wykonania bronią? To proste, wykonywanie łuku jest najlepszym znanym mi sposobem poznawania zawiłości leśnego rzemiosła i rozwijania ważnej, a zanikającej cechy osobowości, jaką jest cierpliwość. Dla dzieci wypoczywających na obozach lub spędzających wakacje z ojcem nie ma lepszego wieczornego zajęcia. Kiedy zaś zdarzy Ci się wędrować przez dzikie tereny i Twoja strzelba ulegnie uszkodzeniu, to umiejętność zrobienia i użycia łuku będzie nieoceniona.

Istnieje wiele różnych rodzajów łuków, ja jednak zdecydowałem się opisać łuk prosty (ukształtowany z jednego kawałka drewna), powszechnie używany przez plemiona indiańskie zamieszkujące równiny Ameryki Północnej. Wybrałem go z dwóch ważnych powodów: ma prostą konstrukcję i jest krótki, zwykle jego długość nie przekracza bowiem 125 cm. Oznacza to, że będzie Ci łatwiej znaleźć odpowiedni prosty kawałek drewna. Jedynym problemem, jaki może się pojawić podczas używania tego łuku, jest możliwość pęknięcia drewna przy strzelaniu z wykorzystaniem pełnej mocy łęczyska. Wykonanie luku. Luk można zrobić z wielu gatunków drewna: długi łuk angielski wykonywano tradycyjnie z cisu, którego drewno jest jednym z najlepiej nadających się do tego celu surowców. W Ameryce Północnej preferowano drewno żółtnicy pomarańczowej (Maclura aurantiaca). Ogólnie rzecz biorąc łuki zrobione z twardego drewna są najmocniejsze i najbardziej sprężyste. To nie wyklucza użycia miękkich gatunków drewna, które jednak (poza cisem) muszą być obrabiane szeroko i cienkimi warstwami, żeby uniknąć rozwarstwiania się słojów.

Do wykonania swojego pierwszego łuku wybierz drewno dające się łatwo kształtować (najlepszy jest jesion) i mające wyraźne słoje, których przebiegiem można się kierować w trakcie strugania. Najlepiej, gdy drewno jest suche i sezonowane. Z moich doświadczeń wynika, że najlepsze kije na łuki można znaleźć pośród gałęzi rosnących prawie poziomo. Drewno stojące pionowo wysycha inaczej na jednym końcu niż na drugim. Nie jest to problem nie do przezwyciężenia, ale jeden z tych, co zakłócają symetrię w procesie wytwarzania łuku. Jest to utrudnienie, którego najlepiej unikać w czasie pierwszych prób.

Jeżeli nie jesteś w stanie znaleźć odpowiedniego drewna, które byłoby suche, masz dwie możliwości: albo ściąć świeżą gałąź i sezonować ją przed obróbką, albo strugać świeże drewno i sezonować gotowy łuk smarując go tłuszczem, żeby spowolnić proces wysychania i zapobiec pękaniu drewna. Zasadniczo sezonowanie przed obróbką jest lepszym rozwiązaniem. Powinieneś szukać gałęzi o średnicy ok. siedmiu i pół centymetra i prostej przynajmniej na odcinku półtora metra. Najlepszy materiał znajduje się zawsze w gęstym lesie rosnącym na stoku, gdzie drzewa zmuszone brać udział w wyścigu do światła rosną wysokie, smukłe, z równymi, pozbawionymi sęków słojami. Jeżeli znajdziesz już odpowiedni drąg, to nie zdejmuj z niego kory. W trakcie robienia łuku ochroni ona najbardziej delikatne włókna. Powinieneś sezonować drewno tak długo, jak to tylko możliwie, przechowując je w suchych warunkach i ułożone poziomo.

Pierwszym krokiem w procesie wytwarzania łuku jest rozszczepienie drąga, by uzyskać jak najlepszy układ słojów. Drewno znajdujące się najbliżej kory nazywane

121

1

Bitwa pod Azincourt - jedna z bitew toczonej między Anglią i Francją Wojny Stuletniej (1337-1453), rozegrana 24.10.1415 roku. Do zwycięstwa dowodzonej przez Henryka V armii angielskiej walnie przyczynili się łucznicy (przyp. tłum.).

2

* „Mary Rosę” - angielski okręt, który w 1545 roku zatonął w porcie Portsmouth. Z jego wraku wydobyto cisowe długie luki, strzały i cięciwy (przyp. tłum.).

3

Łęczysko - główny element luku, w którym wyróżnia się dwa ramiona, górne i dolne, oraz uchwyt zwany majdanem (przyp. tłum.).