73097 skanuj0094 (21)

składania zamówień oraz terminu i wielkości partii dostawy, jak też wysoką! pewność ich realizacji zgodnie z podyktowanymi warunkami. Umożliwia to| optymalizację zapasów.

Na potrzeby wyboru metod sterowania zapasami wyróżnia się dwa typy| warunków zużycia:

—    pierwszy cechuje się stałym (lub stochastycznie stacjonarnym) poziomem!

zużycia, tzn. strumień zużycia cechuje stała w czasie wartość średniego zapo-j trzebowania, a działania czynników losowych powodują wahania zużycia wokół j średniej,    J

—    drugi charakteryzuje się zużyciem stochastycznie niestacjonarnym, które! cechuje się tym, że czynniki, losowe powodują zmianę średniej wartości zużycia;! z okresu na okres.

Wyróżnia się trzy grupy metod sterowania zapasami, a mianowicie: staty-1 styczne, optymalizacyjne i dynamiczne (klasyczne).    M

Metody statystyczne charakteryzują się tym, że podstawowe wielkości steru-jące, czyli normy zapasów, ustala się na podstawie danych z ubiegłych okresów poi przeprowadzeniu ewentualnych korekt i uwzględnieniu przewidywanych zmian! warunków zaopatrzenia i zużycia w okresie planowanym. Sposoby ustalania! norm zapasów zależą od zastosowanej metody. W prostej metodzie statystycznej! normę zapasów określa się, wykorzystując dane o ich średnim poziomie w okresie! sprawozdawczym oraz dobowym zużyciu materiału. Metoda pozwala ustalaćfj normy indywidualne (dla pojedynczego asortymentu materiału) i grupowe.

W metodzie statystyczno-analitycznej obliczenia opierają się na analizie-] cykliczności dostaw, tj. odstępu między kolejnymi dostawami. Na podstawie! średniego ważonego cyklu dostaw i przeciętnego odchylenia (dodatniego) odj średniego cyklu dostaw wyznacza się dwie podstawowe normy: zapasu zmiennego! i zapasu minimalnego.

W metodach tych z założenia uwzględnia się warunki dyktowane przez! dostawców, są one zatem przydatne w sytuacji nie zrównoważonego rynkujf W zakresie charakterystyki zużycia przyjmuje się stały jego poziom.

W metodach optymalizacyjnych wielkości sterujące ustala się na podstawię! kryterium funkcji kosztów całkowitych, składających się z trzech podstawowych! ich rodzajów:

1)    kosztów tworzenia zapasu, tj. bezpośrednich kosztów związanych zel sprowadzeniem dostawy (kosztów transportu, ubezpieczenia iid.) oraz kosztówf pośrednich, np. funkcjonowania służby zaopatrzenia,

2)    kosztów utrzymania zapasu, czyli kosztów magazynowania, kosztów finan-Jjj sowych i starzenia się zapasów,

3)    kosztów wyczerpania zapasu (np. z tytułu niewywiązania się z kontraktuj przerw w produkcji itp.).

Podstawowy parametr sterujący — optymalną wielkość dostawy ustala się naf podstawie minimum funkcji kosztu całkowitego. Ze względu na występowanie!

różnych uwarunkowań ekonomicznych, sposobów dokonywania zakupów i utrzymywania zapasów, a także dokładności obliczeń prowadzone są różne rachunki optymalizacyjne. Należą do nich rachunki ujmujące ograniczenia kapitałowe, wpływ czynnika inflacji, uzyskiwanie rabatów cenowych, koszty braku zapasu, grupowe zamawianie materiałów (towarów) u jednego dostawcy i dwuszczebiowe utrzymywanie zapasów (szerzej o wymienionych metodach w pozycji [12, s. 129-146]).

Do podstawowych klasycznych metod sterowania dynamicznego należą dwa modele:

1)    model poziomu zapasu wyznaczającego moment zamawiania (;re-order level policy),

2)    model stałego cyklu zamawiania (re-order cycle policy).

Model pierwszy opiera się na dwóch parametrach sterujących: 1) stałej partii dostawy ustalanej metodami optymalizacyjnymi, 2) poziomie zapasów decydującym o momencie zamawiania. Przebieg sterowania jest następujący: obniżenie faktycznego zapasu poniżej poziomu zapasu sterującego jest sygnałem do uruchomienia dostawy o stałej wielkości. Zapas sterujący określa się na podstawie okresu realizacji zamówienia i wielkości zużycia w jednostce czasu. W obliczeniach przyjmuje się wariantowo zarówno stałość czasu realizacji zamówień i zużycia, jak i ich stochastycznie stacjonarny charakter. Niedogodnością tej metody jest konieczność ciągłej kontroli poziomu zapasów, dlatego w praktyce stosuje się tzw. system dwuskrzynkowy (two-bin system). Materiał jest składowany w dwu pojemnikach: pierwszy zawiera zapas, z którego czerpie się materiał na bieżąco, a w drugim składowany jest zapas sterujący. Przejście do drugiego pojemnika jest sygnałem do uruchomienia dostawy. W modelu stałego cyklu postępowanie jest odwrotne. Materiał zamawia się w stałych odstępach czasu (np. w cyklu miesięcznym, tygodniowym itd.), zmienna zaś jest ilość zamawianego materiału. Parametrami sterowania są: 1) cykl zamawiania, 2) poziom zapasu sterującego wielkością zamówienia. Szczegółowy opis metod sterowania można znaleźć m.in. w pozycjach [12, s. 110-119; 14, s. 176-182].

Od lat siedemdziesiątych stosuje się bezzapasową strategię zarządzania przedsiębiorstwem. System realizujący tc postulały w zaopatrzeniu znany jest jako system dostaw dokładnie na czas (just in time). Do praktyki gospodarczej został wprowadzony w koncernie Toyota pod nazwą kanbari (kartka, etykieta) głównie do sterowania zapasami w toku produkcji w warunkach masowej produkcji złożonych wyrobów, a następnie zastosowano go do sterowania zapasami materiałowymi i wyrobów gotowych. W zakresie produkcji w toku metoda la zakłada: 1) maksymalne zmniejszenie partii produkcyjnych, 2) likwidację wąskich przekrojów i redukcję zapasów operacyjnych, 3) skracanie czasu przczbrojenia maszyn, 4) wysoką niezawodność technologii, 5) wysoką i stałą jakość produkcji, 6) zespołowy charakter pracy robotników i kierownictwa,