74387 IMG
89 (14)

XXXVI UTOPIA RELIGIJNA W POLSCE

Ludowych, ale było to odbicie pośrednie i niepełne. Dopiero dalszy rozwój ruchu rewolucyjnego nadał walce (konkretne formy a stał się podstawą precyzowania się europejskiej ideologii rewolucyjnej, oczyszczania jej z .utopizmów religijnych, (sprowadzania idealistycznych marzeń na grunt naukowego badania historii.

Tak w krótkości przedstawiają się dziieje idei „nowego chrześcijaństwa", która rozstrzygająco wpłynęła na rozwój myśli Mickiewicza po roku 1831. Zarys ten odnosi się przede wszystkim do zachodnio-europejskich, a zwłaszcza francuskich głosicieli utopii religijnej. W Polsce .proces społeczny był mniej zaawansowany, nie (kwestia robotnicza, lecz sprawa chłopska była decydująca dla dalszego jego rozwoju. Dlatego też utopia religijna wyraziła się w formach odmiennych, jako zjawisko charakterystyczne dla żywiołowego ruchu chłopskiego. Przykładem takiego wyzyskania religii dla celów (propagandy rewolucyjnej może być spisek ks. Ściegiennego.

; Bliższe koncepcjom zachodnio-europejskich zwolenników „nowego chrześcijaństwa" są idee spoleczno-re-ligijne niektórych, nielicznych zresztą, grup emigrantów listopadowych, którzy utrzymywali żywy kontakt ze środowiskiem rewolucjonistów zachodnich i żywo reagowali na .problematykę społeczną państw kapitalistycznych. Najbardziej znamiennym przykładem ideologów „nowego chrześcijaństwa" są w historii nasziej

myśli społecznej Gromady Ludu Polskiego. Idee te nie zyskały jednak oparcia w masowym ruchu rewolucyjnym. Zasadniczy mirt myśli demokratycznej pcuzedł inną drogą, torowaną przez racjonalistyczną hitstorio-Ziofię Lelewela, przez świeckie idee Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. Ale^mimo że koncepcje religijnego odrodzenia ludzkości w duchu postępu nie zdobyły u nas wielu wyznawców, odegrały w naszej kulturze wielką rolę, a to ze względu na upływ, jaki wywarły na ideologię dwóch największych poetów polskich — Mickiewicza i. Słowackiego^

''"ffio.wc chrześcijaństwo^ Mickiewicza ma widie wspólnego z systemami zachodnio-auropejskich myślicieli społecznych, zwłaszcza LamennaYgo. Różni się jednak od nich w sposób poważny. Różnica polega przede wszystkim na odmienności problematyki, która stanowiła punkt wyjścia utopijno-rdigijnych teorii. W przeciwieństwie do zachodnich filozofów-spolecz-nych, dla Mickiewicza, szczególnie w pierwszych latach po upadku powstania, osią wszystkich uogólnień było zagadnienie narodowe. Kwestie wyzwolenia ojczyzny, \ losu narodu, sensu dziejów Polski narzuciły Mickiewiczowi próbę rozwiązania w postaci systemu wyobrażeń społeczno-religijnych, określanych często jako mes ja- j nizm.,— 1 _

Termin unesjanizm (spopularyzowany został przez filozofa polskiego Hóene Wrońskiego, który w r. 1831 wydał francuskie dzieło pt. Prodrome du messianisme