74433 IMG768

miała pomóc pacjentowi w przejściu z poziomu analno-sadystycznego do poziomu genitalnego. Analno-sadystyczna regresja może objawić się również w innych symptomach, takich jak problemy w pracy lub impotencja seksualna, a w kategoriach charakterologicznych - ujawniać np. pewną sztywność lub brak spontaniczności. W każdym razie, analityk będzie patrzył na regresję analno-sadystyczną jak na zjawisko patologiczne, bez względu na to. czy wyraża się ona w perwersjach seksualnych, czy też w symptomach lub charakterze danej osoby. Oczywiście, mniejsze nasilenie analno-sadystycznej regresji nie wytwarza takich symptomów i nie jest traktowane jako patologiczne samo w sobie, ale dzieje się tak dlatego, że jest ono mniejsze, a nie dlatego, że analno-sadystyczną regresję samą w sobie uważa się za zdrową czy pożądaną.

To. że dokonana przez Marcusego nowa ocena reaktywowania okresów wczesnego dzieciństwa jest przeciwieństwem ukrytego w poglądach Freuda systemu wartości, nie oznacza wcale, że Marcuse nie ma racji. O sprzeczności tej warto wspomnieć choćby dlatego, że odnosi się ona do jednego z wielu punktów, w których postulaty Marcusego pozostają w ostrej sprzeczności z postulatami Freuda. Wydaje się jednak, że na ogół chce on sprawić wrażenie, że swoje spekulacje wyprowadza z systemu Freuda i rozwija je na tej właśnie podstawie.

Perwersyjne przeżycia sadyzmu i charakteru analnego

Ważniejsza od porównania spekulacji Marcusego z teoriami Freuda jest analiza przeżycia zachodzącego w sadomasochistycznej i koprofilijnej perwersji. Nawet jeżeli wyobrazimy sobie istnienie idealnego przypadku sadystycznego mężczyzny i masochistycznej kobiety, których sadyzm i masochizm nawzajem sobie odpowiadają do tego stopnia, że ich pragnienia, wyrażana obopólna zgoda i przeżywana satysfakcja są wzajemne, to sama natura występującego u nich seksualnego powiązania nie ma charakteru więzi afektywnej. Dwoje partnerów używa siebie nawzajem do zaspokojenia swego szczególnego pragnienia seksualnego. wymieniają pożądanie na pożądanie, i mogą nawet odczuwać pewną wzajemną wdzięczność za spełnienie, jakie nawzajem u siebie uzyskują. Ale w samym akcie bicia (lub bycia bitym) każda ze stron jest dogłębnie osamotniona, a drugi człowiek staje się przedmiotem. Jest to prawdopodobnie jeden z powodów. dla którego niektórzy mężczyźni są bardzo usatysfakcjonowani, kiedy płacą za usługi prostytutce, ponieważ nie muszą udawać żadnej uczuciowej intymności. Nawet więcej: oni nie chcą uczucia, ponieważ pragnienie sadomasochistyczne z samej swej natury wyklucza jego potrzebę i czyni je niepożądanym. Obiekt pożądania sadysty staje się dla niego wyłącznie rzeczą i w swym narcystycznym samooddaniu pozostaje całkowicie odizolowany. Związek taki jest rzeczywiście nieludzki, jeżeli druga żywa istota zostaje w nim przekształcona w rzecz.

» Istnieje różnica pomiędzy relacją SS-mana i więźnia a „swobodną libidinalną L relacją", ale jest to różnica względna (Marcuse 1966). Pod względem subiektywnym uczucia SS-mana w stosunku do podległych mu więźniów są jakościowo takie same, jak uczucia żywione wobec dowolnie wybranej osoby - mianowicie, uczucia towarzyszące procesowi przekształcania żywej istoty w rzecz.

Można mieć zastrzeżenie, że wzajemne wykorzystywanie drugiej osoby | jedynie jako środka do zaspokojenia własnej żądzy zdarza się również w ..normalnym" akcie seksualnym. To oczywiście prawda, ale istnieje tutaj pewna decydująca | różnica. Aczkolwiek genitalna seksualność nie jest tożsama z miłującą, pełną uczucia wzajemną postawą dwojga osób, to przynajmniej ją umożliwia lub sprzyja jej rozwojowi. Ale perwersja sadystyczna, z samej swej natury, wyklucza miłość, intymność i szacunek.

Sadysta czasami staje się uczuciowy po akcie seksualnym. Można to wytłumaczyć jego wdzięcznością za uzyskaną przyjemność, lub tym. że jego drugie Ja nie może znieść Ja sadystycznego, i że musi udowodnić sobie, że jest on w końcu istotą ludzką. Ogólnie biorąc, to postsadystyczne uczucie jest niczym więcej niż przejawem sentymentalizmu (tzn. wyalienowaną formą uczucia; nie uczuciem rzeczywistym, lecz poglądem na temat tego. co się powinno lub pragnie czuć): i co dość interesujące, nie jest to również rzadkie wśród najbardziej brutalnych ludzi typu SS-mana. szczególnie kiedy pozostają oni sam na sam ze swoimi ofiarami.

Zarówno sadystyczny akt seksualny, jak i leżący u jego podłoża zrąb charakterologiczny stoją w sprzeczności do miłości i szacunku. Rodzaj czystego sadysty, o jakim mówi Marcuse. jest wynaturzonym tworem umysłu psychoanalitycznej ..filozofii", któremu nie przysługuje żadne rzeczywiste istnienie. Niewiele również światła rzuca na zjawisko sadyzmu stwierdzenie Marcusego. że termin perwersja odnosi się do ..zjawiska o zupełnie różnej genezie", tj. do instynktowych manifestacji, które są nie do pogodzenia z represywną cywilizacją, szczególnie przy supremacji genitalnej ..monogamii” (Marcuse 1966).

Ten sam rodzaj zastrzeżenia można - i należy - odnieść do innych pregenital-nych form reaktywacji i perwersji. Rozważmy na przykład sferę pragnień i zainteresowań opartych na analnym libido. Czy opartą na analnym libido perwersję należy traktować jako jeszcze jeden rodzaj podniecenia, bez związku z całą osobą i z jej charakterem? Z pewnością nie. i to biorąc pod uwagę zarówno poglądy samego Freuda, jak i psychoanalityków, którzy nie godzą się z teorią libido. Jednym z najbardziej owocnych odkryć psychoanalizy było ustalenie, że w świadomym przeżywaniu odchody wyobrażają brud. pieniądze oraz własność. Te ekwiwalenty ekskrementów są dla charakteru analnego bardzo pociągające i cecha ta jest dla niego konstytutywna.

85