74758 kicz0003

IV.    Zasada przeciętności:    Tragedia kiczu

wiąże się z zasadą przeciętności. Ze względu na nagromadzenie środków i przedmiotów na pokaz, kicz znajduje się w pół drogi do nowości, przeciwstawiając się jednak awangardzie i pozostając zasadniczo, sztuką masową, czyli akceptowaną przez masy i proponowaną im jako system. Ze względu na swoją przeciętność wytwory kiczu osiągają autentyczną fałszywość oraz wywołują niekiedy pobłażliwy uśmiech odbiorcy, który ...i w momencie, kiedy zaczyna je oceniać, czuje się od nich wyższy.

Przedmioty kicz łączy przeciętność, która stapia je w zespół perwersjLestetycznych, funkcjonalnych, poli-tycznych czy religijnych. Przeciętność przejawia się zarówno w braku umiaru, jak i w zachowariiulmary. Leży ona u podstaw heterogeniczności kiczu,.....ułatwia

jąc odbiorcom akt przyswojenia go, i narzuca go we wszystkich dziedzinach: pokazaliśmy, że istnieje również kicz awangardy, czyli moda. Przeciętność stanowi węzeł gordyjski kiczu, którego roz-plątanie jest praktycznie niemożliwe; odrzucenie przeciętności w kierunku jakiegokolwiek absolutyzmu pro- 1 wadzi jednak do zniszczenia zjawiska kiczu, zastępując je pięknem lub brzydotą, w równym stopniu związanymi ze szczerością, jak to stwierdziła trafnie Lidia Krestovsky.

V.    Zasada komfortu: Ideą _dobrego samopoczucia, małego dystansu, przeciętności wymagań' prowadzi na-, ogół do 'postawy łatwej akceptacji i potrzeby komfortu, do Gemutlichkeit i całej gamy wrażeń, uczuć, stapiających się form, łagodnych kolorów, per-cepcyjnej spontaniczności i postawy zasadniczo akceptującej.

Zauważmy na koniec, iż komfort łączący się z niedostosowaniem i irracjonalnością, stanowiącymi istotne rysy kiczu, wymaga siły roboczej, by znaleźć wyjście z tego dylematu: służby do odkurzania bibelotów, nakrywania do stołu i częstego zmieniania talerzy. Kicz wiąże się więc w sposób naturalny z ową cywilizacją mieszczańską, której przejawami zajmiemy się trochę dalej. Można by,, wychodząc z podanych wyżej zasad, poddać na nowo klasyfikacji różne rozpatrywane dotąd aspekty typologii kiczu.

typologia syntaksy

typologia tematów

typologia źródeł

typologia semantyki

typologia zakresów zastosowania

typologia odbiorców

r	^........... : • j
		.		j
				_

zasada ! zasada ! zasada

komfortu j synestesji    ] niedostoso-

i ,    i wania

zasada    zasada

przeciętności    kumulacji

III. EKONOMICZNO-KULTURALNA FUNKCJA KICZU

Granice, jakie narzuca sobie system kiczowy w społeczeństwie, umożliwiając analizę antropologiczną, pozwalają na wyjaśnienie wielu aspektów kiczu.

Kicz pełni przede wszystkim funkcję dostarczania przyjemności czy też raczej spontaniczności w odczuwaniu przyjemno ś-c i, spontaniczności, która jest obca transcendentnej idei piękna lub brzydoty, umożliwiając człowiekowi ograniczony i nieautentyczny udział w ekstrawagancji.

Pod tym względem moda dostarcza doskonałych przykładów, jak daleko można posunąć się, nie przekraczając jeszcze ciągle pewnych granic. Kicz umożliwia wykorzystanie umiejętności rzemieślniczych, ogólnie biorąc prowadzi do przekształcenia sztuki zbuntowanej

81