69738 strony110 111

5.2.1. Koncentryczny model E. Burgessa

Model koncentryczny (teoria pierścieniowego rozwoju miasta) został przedstawiony przez E. Burgessa [1924] i stał się niejako klasyczną konstrukcją, przyjmowaną w rozważaniach ekonomicznych dotyczących kształtowania się miast. Burgess wykazał na przykładzie Chicago, że miasto, oprócz określonej sekwencji przedmiotów materialnych, charakteryzuje się również określoną konfiguracją elementów społecznych. Przedstawia on rozwój miasta za pomocą koncentrycznych stref otaczających obszar śródmiejski (city). Obszar ten nazwano centralnym obszarem działalności handlowo-usługowej (Central Business District - CBD). Strefy otaczające są zróżnicowane pod względem cech materialnych i społecznych.

Obszar śródmiejski (city) obejmuje w zasadzie cały pierwotny obszar miasta i stanowi jego rdzeń. Dookoła niego układają się następujące strefy (pierścienie) (rys. 23):

1)    strefa przejściowa, zwykle zaniedbana, o zróżnicowanym charakterze budynki mieszkalne starego typu, przemysł lekki, drobny handel, jest ona zamieszkana przez mniej zamożne warstwy społeczne (obszar społecznie nieustabilizowany),

2)    strefa domów robotniczych o średnim standardzie, zamieszkana prze/ ludność pracującą o przeciętych dochodach,

3)    strefa mieszkalna o wyższym standardzie wyposażenia, zajęta przez ludność zamożniejszą (klasę średnią),

4)    strefa przedmieść, sypialnia miasta, skąd ludzie dojeżdżają do pracy, zabudowa o wysokim standardzie, uznawana za obszar mieszkaniowy kia,', wyższych.

Model ten oparty jest na analizie procesu rozwoju i na założeniu dużej bezwładności historycznie ukształtowanych struktur przestrzennych. Zgodnie / tym modelem miasto rozrasta się radialnie od swego centrum, tworząc serię

okręgów. Każda strefa wewnętrzna rozszerza się na drodze zajmowania następnych stref.

- ............ " .......—i

i

i

i

i

Kys. 23. Koncentryczny model rozwoju miasta Chicago i >/naczenia stref jak w tekście powyżej źródło: Opracowanie własne

Model koncentryczny znajduje potwierdzenie w licznych badaniach nad rozmieszczeniem ludności w mieście. Wielu badaczy uważa, że gęstość .dudnienia jest ujemną funkcja wykładniczą odległości od centrum, tzn. że wraz. ze wzrostem odległości od centrum gęstość zatrudnienia spada³⁵.

Najistotniejszym z warunków ograniczających wprowadzonych przez llurgessa było stwierdzenie, że schemat stanowi konstrukcje typu idealnego, upartą wyłącznie na zasadzie rozwoju promienistego, którą autor traktował jako iluminującą. Pomijał on również świadomie czynniki zakłócające, zniekształcające, takie jak: wpływ warunków przyrodniczych, systemów

Model rozmieszczenia ludności w miastach opracował C. Clark. Opisuje on spadek III, 'ilości zaludnienia miast wraz z odległością od centrum miejskiego. Formuła Ciurka została inzwinięta przez późniejszych badaczy, m.in. E. Ncwlinga [1967].