75794 Strona050 (2)

Rozdrobnienie składników¹ ma mniejszy wpływ na temperaturę samozapłonu mas i na ich wrażliwość nu uderzenie niż, jak to było poprzednio podane, na impuls ogniowy.

Natomiast mało zbadano wpływ rozdrobnienia składników na wrażliwość mas na tarcie; wiadomo jedynie, że w niektórych przypadkach obecność grubych ziaren twardego utleniacza może zwiększ/ć wrażliwość masy na tarcie.

Zwiększenie gęstości masy zmniejsza jej wrażliwość na impulsy początkowe (pominąwszy temperaturę samozapłonu), gdyż przy większej gęstości ta sama ilość energii rozdziela się na większą ilość masy i efektywność działania impulsu na poszczególne cząstki jest mniejsza.

Ze wzrostem temperatury początkowej wzrasta wrażliwość mas pirotechnicznych na impulsy początkowe i dlatego przy suszeniu mas powinny być zachowane odpowiednie środki ostrożności.

Obecność w masach pirotechnicznych różnych domieszek wywiera w wielu przypadkach wpływ na wrażliwość mas na bodźce mechaniczne i cieplne.

Na przykład dodanie do mas flegmatyzatorów w postaci miękkich, plastycznych substancji — takich jak parafina, wazelina, stearyna i różne oleje — zmniejsza wrażliwość na tarcie i impuls ogniowy.

Wrażliwość na tarcie zmniejsza się dlatego, że siła tarcia rozdziela się na większą ilość masy.

Wrażliwość na impuls ogniowy zmniejsza się dlatego, że flegma ty za tor pokrywa cienką warstewką cząstki masy i tym samym utrudnia przenikanie do nich ciepła; sam zaś flegmatyzator w większości przypadków jest substancją mało aktywną i trudno zapalną.

Wprowadzenie flegmatyzatorów organicznych wpływa zwykle nieznacznie na zmniejszenie wrażliwości na uderzenie, zdarza się nawet często, że przy wprowadzeniu do mas parafiny lub podobnych substancji wrażliwość na uderzenie wzrasta (na przykład masy ognia zielonego oparte na chloranie barowym).

Bezwzględnymi flegmatyzatorami, zmniejszającymi wrażliwość mas na wszystkie rodzaje impulsu początkowego, jednak tylko wtedy gdy są dodane w dużych ilościach, są substancje obojętne, nie biorące czynnego udziału w procesie palenia. Do takich substancji należą tlenek magnezowy, fluorek magnezowy, fluorek barowy i inne, a wtedy — gdy masa nie zawiera wolnych metali — również węglany, szczawiany ilp.

Na przykład w masie ognia czerwonego zawierającego chloran potasowy, węglan strontowy i szelak rolę flegmatyzatora odgrywa węglan strontowy; szelak w tym przypadku nie jest flegmatyzato-rem, chociaż stanowi substancję plastyczną. Szelak jest podstawową substancją palną i bierze czynny udział w procesie palenia.

Domieszki piasku, szkła i innych twardych substancji znacznie zwiększają wrażliwość mas pirotechnicznych na bodźce mechaniczne i czynią te masy niebezpiecznymi w użyciu. W niektórych przypadkach zwiększenie wrażliwości mas na uderzenie i tarcie obserwuje się przy wprowadzeniu do nich twardych proszków metali (na przykład żelazokrzemu) lub twardych kryształów niektórych utleniaczy.

Stopień twardości składników według skali Mohsa można znaleźć dla szeregu substancji w kalendarzach chemicznych lab ;.eż można go oznaczyć doświadczalnie².

Przy dodaniu do mas bardzo twardych substancji obserwuje się koncentrowanie się uderzenia lub tarcia na tych właśnie twardych cząstkach. To miejscowe koncentrowanie się energii zwiększa wrażliwość mas.

Bibliografia

1. Normy GOST 2038—43, 2039—43 i 2040—43, Sostawy pirotiechniczeski-je, Mietody ispitanij.

2.    K. K. Andriejew: O wspyszkie WW, ŻPCh, wyp. 5, 402, 194H.

3.    N. A. Cholewo: Nowyje dannyje o czuwstwitielnosti WW k udaru. Statia w Trudach Kazanskowo ChTI, wyp. 10, Tatgosizdat, Kazań, 1947.

4.    W. Tomlinson: Spis najniebezpieczniejszych mieszanin pirotechnicznych, J. Chem. Educ., 27, Nr 11, 606, 1950.

103

1

Mam/ tu na myśli zwykły stopień rozdrobnienia, stosowany przy spo rządzaniu mas; w tych przypadkach, kiedy cząstki rozdrobnionych składników mają wymiary zbliżone do wymiarów cząstek koloidalnych, obserwuje ‘się znaczne zwiększenie powierzchni prowadzące do wybitnego obniżenia temperatury samozapłonu. Na przykład magnez przesublimowany, który osiadł na ściankach naczynia w postaci najdrobniejszych kryształów, zapala się sam już w temperaturze pokojowej.

2

Materiał liczbowy odnoszący się do twardości różnych substancji jest podany w załączniku na końcu książki; metody oznaczania doświadczalnego twardości według Mohsa i skala twardości znajdują się w Słowniku Fizycznym t. III 1937 r., w rozdziale pt. „Skala Mohsa”.