76569 stopaÍ2

524 (STOPA) - STRAGANOWA LIT

i odwrotnie (uvj = —). A zatem np. jamb u — w wyniku rozwiÄ…zania arsy (— = uu) mógÅ‚ być zastÄ…piony przez trybrach uuu, daktyl zaÅ› â€” uu po Å›ciÄ…gniÄ™ciu tezy (uu = —) mógÅ‚ być wymieniony przez spondej--. Niektóre rodza

je stóp, zwÅ‚aszcza zÅ‚ożonych z jednorodnych elementów, wystÄ™powaÅ‚y wyÅ‚Ä…cznie w roli s. zastÄ™pczych, np. trybrach, spondej, pirrychej, proce-leusmatyk. Prawo wymiennoÅ›ci stóp stosowane byÅ‚o w rozmaitym zakresie zależnie od gatunków wierszowych; ograniczaÅ‚o ono wydatnie ogólnÄ… reguÅ‚Ä™ budowania wersu z jednakowych stóp, współdziaÅ‚ajÄ…c dodatkowo z rozmaitymi szczegółowymi normami, okreÅ›lajÄ…cymi inne dopuszczalne odstÄ™pstwa od tej reguÅ‚y (-* anceps, -+ ana-kruza, kataleksa, -» anaklasis, -*• diastola, -> systola, -* synkopa). Niektóre krótsze stopy majÄ…ce mniej niż 5 mór (np. jamb, trochej, anapest) wystÄ™powaÅ‚y w wierszu antycznym w postaci podwojonej (dypodia, -> syzygia) i w takim ksztaÅ‚cie stanowiÅ‚y głównÄ… jednostkÄ™ miary wersowej, zwanÄ… -> metrum. PodziaÅ‚ wersu na stopy i metra wynikaÅ‚ z porzÄ…dku nastÄ™pstwa gÅ‚osek dÅ‚ugich i krótkich, niezależny byÅ‚ natomiast od granic wyrazu (-» cezura) oraz jakichkolwiek innych działów jÄ™zykowych: semantycznych czy skÅ‚adniowo-intonacyjnych. Zależnie od liczby stóp wypeÅ‚niajÄ…cych wers lub -+ czÅ‚on wersowy rozróżniano: monopodiÄ™, czyli ukÅ‚ad jednostopowy, dypodiÄ™ — dwustopowy {-* syzygia), trypodiÄ™ — trzystopowy, tetrapodiÄ™ — czterostopowy, pentapodiÄ™ — piÄ™ciostopowy, heksapodiÄ™ — szeÅ›ciostopowy. Antyczna teoria wiersza stopowego przeniesiona zostaÅ‚a na grunt europejskich jÄ™zyków nowożytnych, także i tych, które — jak jÄ™zyk polski — pozbawione sÄ… sfunkcjonalizowanego systemowo iloczasu. Za odpowiednik elementu dÅ‚ugiego uznany zostaÅ‚ element akcentowany, za odpowiednik krótkiego nieakcentowany. PociÄ…gnęło to jednak za sobÄ… szereg komplikacji, wiele bowiem fundamentalnych prawideÅ‚ wiersza iloczasowego okazaÅ‚o siÄ™ nie do zastosowania bÄ…dź zmieniÅ‚o swojÄ… wartość, w tym przede wszystkim prawo morowej ekwiwalencji i zamiennoÅ›ci stóp. Budowane na podstawie akcentowej wiersze nowożytne, choć opisywane za pomocÄ… antycznej terminologii stopowej, tworzÄ… caÅ‚kowicie odmienny typ wierszowania. W wersyfikacji polskiej terminologia stopowa znalazÅ‚a zastosowanie przy opisie -+ wiersza sylabotonicznego.

Lit.: M. Dłuska, T. Kuryś, Stopa, [w zbiorze:] Sylabo tonizm, red. Z. Kopczyńska, M. R.

Mayenowa, 1957; zob. też metrum, metryka antyczna, wiersz sylabotoniczny. aos

Stopa akatalektycznu zob. Kataleksa

Stopa hiperkatalcktyczna zob. Kataleksa

Stopa katalektyczna zob. Kataleksa

StopieÅ„ pisma (ang. type size, fr. corps de lettre, niem. Kegel, ros. Keejib) — wymiar czcionki drukarskiej mierzony odlegÅ‚oÅ›ciÄ… miÄ™dzy jej Å›ciankÄ… przedniÄ… a tylnÄ…, wyrażany za pomocÄ… -* punktów typograficznych. Rozróżnia siÄ™ s.p. tekstowe: poniżej 14 punktów, i tytuÅ‚owe: powyżej 14 punktów; stosowane s.p. poniżej 48 punktów majÄ… w wiÄ™kszoÅ›ci osobne nazwy; s.p. powyżej 48 punktów mierzy siÄ™ wielokrotnoÅ›ciÄ… -> cycera lub -+ kwadratu, js

Stopka zob. Adres wydawniczy

Stopniowanie zob. Gradacja

Stornello (wÅ‚.) — 1. w poezji wÅ‚oskiej krótki utwór liryczny pochodzenia ludowego, zbliżony do sentencji lub -*â–  epigramatu, skÅ‚adajÄ…cy siÄ™ z trzech wersów 11-zgÅ‚oskowych, z których pierwszy i trzeci poÅ‚Ä…czone sÄ… asonansem lub konsonansem (-â–º rym); 2. w poezji wÅ‚oskiej utwór zÅ‚ożony z dwu 11-zgÅ‚oskowców poprzedzonych wersem zawierajÄ…cym apostrofÄ™ do kwiatu, roÅ›liny lub jakiegokolwiek innego zjawiska; jeÅ›li caÅ‚ość taka powtarza siÄ™ w utworze jako refren, nazywana jest również -* ritornello. Stylizacyj-nym nawiÄ…zaniem do formy wÅ‚oskiej jest np. utwór H.WroÅ„skiego Stornello:

Smętna jesieni!

Wabi mnie krasa twoich lic ponętna.

Choć żar słonecznych już zgasł promieni... Jesieni smętna!

Jak ta rżysk plama opalem się mieni,

W drzewach zamarły krwi serdecznej tętna...

Por. tercyna, triolet, tercet, tk

Story (ang.) zob. Plot

Stosowność zob. Decorum

Straganowa literatura (fr. litterature de colpor-tage, niem. Kolportageliteratur, Trivialliteratur) — tanie publikacje przeznaczone dla ludu, ogłaszane już wkrótce po wynalezieniu druku. Mają