79596 wstęp do teorii polityki img 131

140

praktyka polityczna jest przejawem racji stanu, a kiedy staje się nadużywaniem tej normy w imię partykularnej, woluntarystycznej i często niemoralnej pragmatyki rządzenia?

***

Prezentowane poniżej ustalenia zmierzajądo ujęcia racji stanu jako szczególnej postaci polityki państwa, realizowanej w splocie wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań jego ismienia i rozwoju. Wyjaśnienia znaczeniai przejawów racji stanu w polityce zagranicznej przedstawione są na trzech płaszczyznach: a) podmiotowej, b) przedmiotowej, c) czasoprzestrzennej (funkcjonalno-dynamicznej).

2. Racja stanu jako dynamiczny aspekt suwerenności państwa w działaniach zewnętrznych

Współczesne państwo dysponuje atrybutem suwerenności", jest najważniejszym podmiotem działań i stosunków politycznych, w tym również w sterze stosunków międzynarodowych. Będąc konkretno-hislorycznym systemem, państwo skupia w sobie całokształt przejawów życia społeczno-ekonomicznego, politycznego i kulturowego spolcczcństwańiarodu (narodów). Jako najwyższa forma politycznej organizacji i reprezentacji tych wielkich grup społecznych państwo posiada usankcjonowanie lego statusu w wewnętrznych normach konstytucyjnych i prawno-organizacyjnych oraz w normach prawa międzynarodowego. Jednoznacznie określająone jego kompetencje i możliwości występowania jako podmiotu działań politycznych, wyraziciela potrzeb i interesów reprezentowanych grup społecznych i całego narodu¹². Szczególnie w sferze prawno-publicznego obrotu międzynarodowego suwerenność państwa nie może być poważnie kwestionowana¹³.

Racja stanu w polityce zagranicznej państwa wyraża najgłębszy polityczny sens jego suwerenności w wymiarze zewnętrznym, w integralnym związku z we-

¹¹    Treść lego pojęcia wyjaśnia się następująco: „Suwerenność jako stan taktyczny jest cechą stopniowalną władzy państwowej. Państwantogąhyć mniej lub hardziej ttzaieżnioneod innych (ich suwerenność bywa faktycznie w mniejszym lub większym stopniu ograniczona), ale pewne minimum suwerenności zewnętrznej stanowi cechę definicyjną państwa", Wiesław I ang, Jerzy Wróblewski, Sylwester Zawadzki, Teoria państwa iprawa, Warszawa: PWN 1979, s. 67. S/crzcj mb. itrady. VIII niniejszej książki.

¹²    „Na gruncie nauki o poiiryce przyjmuje się, że podstawowym kryterium podmiotowości politycznej jest trwała zdolność do prowadzenia ściśle określonego rodzaju działalności”. Por. Artur Bodnar, Waldemar J. Szczepański, „Czynniki ewolucji współczesnych, stosunków międzynarodowych”, Sprawy Międzynarodowe, 1979, nr 12, s. i 22.

^u Spotyka się jednak poglądy, iż „żadna instytucja w złożonych nowoczesnych państwach nie ma całkowitego monopolu na tworzenie i wykonywanie polityki zagranicznej", por. James F. Morri-son, The Foreign Policy of Polarni, fw:] James A. Kuhlman (red.), The Foreign Pulioies of Posteru F.urope.' Domeslic and International Deferminants, Leyden: SijthoiT 1978, s. 133: Józef Kukułka, „Polityka zagraniczna a polityka wewnętrzna", [w:j Józef Kukułka, Ryszard Zięba (red.), Polityka zagraniczna państwa. Warszawa: Wydawnictwa UW 1992, s. 16-22.