79651 SNC03780

te, ‘

^sSS<

.Najwyższe® ikowej. „Roz&ft

wanta

iię ujemnym

Rys. 12.3. Strefowy rozkład salda bilansu promieniowania powierzchni Ziemi R„ układu Ziemia-atmosfera R_m i atmosfery/?, (wg White'a i in., 1992)

graficznych bilans promieniowania Ziemi z atmosferą staje się ujemny, mimo że powierzchnia Ziemi ma bilans dodatni jeszcze za kręgiem polarnym.

Jak wynika z danych o bilansie cieplnym powierzchni Ziemi (tab. 12.1), atmosfera we wszystkich strefach geograficznych otrzymuje z podłoża utajone ciepło parowania. Straty bilansu cieplnego powierzchni Ziemi, wynikające z parowania, są największe w niskich szerokościach, szczególnie w strefie podzwrotnikowej półkuli południowej. Znaczna część tego ciepła trafia w wyższe szerokości geograficzne, już bowiem poza 20. równoleżnikiem notuje się adwekcyjne przychody ciepła (składnik F w bilansie cieplnym powierzchni Ziemi). W strefach polarnych, gdzie bilans promieniowania nawet dla powierzchni Ziemi ma ujemne saldo, podłoże otrzymuje ciepło z atmosfery w drodze przewodnictwa (strumień P ma wartości dodatnie). Pewną osobliwością antarktycznej strefy polarnej jest zrównoważenie dwóch składowych bilansu cieplnego - salda promieniowania i? i strumienia ciepła jawnego/¹; pozostałe składniki bilansu są pomijalnie małe. Właściwością całej półkuli południowej jest ujemny bilans cieplny (-4 MJ/m²), wywołany przede wszystkim większymi niż na półkuli północnej stratami ciepła na parowanie. Niedobór ten musi być uzupełniany przez dopływ ciepła z półkuli północnej. Symetria strefowa, poza innymi odstępstwami, nie jest więc w pełni zachowana.

Za względu na strukturę bilansu radiacyjnego możemy na Ziemi wyróżnić trzy strefy: a) w pasie niskich szerokości geograficznych - do 40. równoleżnika - mamy dodatni bilans całego układu Ziemia-atmosfera, przy czym to dodatnie saldo utrzymuje się w ciągu całego roku tylko w strefie położonej między zwrotnikami,

1^Ł    b) między 40. i 70-80. równoleżnikiem tylko powierzchnia Ziemi ma dodatnie saldo

promieniowania, w zimie zmienia się ono na ujemne w subpolarnej części strefy, c) w strefach polarnych - poza 80°N i 70°N - zarówno powierzchnia, jak i Ziemia i z atmosferą, mają trwałe, ujemne saldo promieniowania.

Biorąc pod uwagę pozostałe składniki bilansu cieplnego, w strefie (a) należałoby ? jeszcze wydzielić przyrównikową strefę zasobów ciepła, oddawanego w postaci jawnej i utajonej wyższym szerokościom geograficznym (ujemny strumień F, tab. 12.1), zaś , w strefie polarnej (c) wskazać na ciepło jawne, przekazywane powierzchni Ziemi z at-| mosfery (P > 0, tab. 12.1).

Strefowy rozkład temperatury powietrza na kuli ziemskiej ujawniają bardzo wyraźnie izotermy, zredukowane do poziomu morza, tzn. eliminujące wpływ wysokości bezwzględnych na temperaturę (do wartości obserwowanych dodano średni pionowy temperatury, pomnożony przez wysokość). Izotermy te mają równoleżnikowy

249