80366 strona0045 (3)

1111 Murlu /ubrownku 1 /.oftu MuhaHu i

autorki co do mechanizmu powstawania nowych zainteresowań, dowodząc możliwości ich świadomego ksz.taltowarria prze/, odpowiednio ukierunkowany proces dydaktyczny. Schemat tego procesu obejmuje: 1) postawienie przed dzieckiem problemu; 2) udzielenie wskazówek, w jaki sposób poszukiwać jego rozwiązania; 3) samodzielna praca badawcza ucznia wytyczona wskazówkami; 4) pozytywny wynik własnej działalności badawczej, zyskujący uznanie otoczenia społecznego. Wielokrotne powta-i zanie tego schematu prowadzi do przekształcenia budzonych w ten sposób zaciekawień dzieci w rzeczywiste zainteresowania. Dalsze badania A. G u ryckiej i współpracowników objęły stan aktualny zainteresowań uczniów oraz czynniki, które go warunkują ^m. Pewną kontynuacją badań nad zainteresowaniami, przy podobnym stosowaniu eksperymentów naturalnych w celu wykrycia mechanizmów kształtowania aktywności społecznej dzieci, stanowi praca A. Guryckiej z 1970 r. Dzieci bierne społecznie. Tym zagadnieniem autorka zajmuje się nadal wraz z kierowanym przez fiebie zespołem w Instytucie Psychologii UW.

Adam Kulik (1912 - 1971) zajmował się w Uniwersytecie Warszawskim badaniem rozwoju zainteresowań i upodobań filmowych dzieci; utwierdził zarówno szereg prawidłowości rozwojowych, jak też różnico-wunio Hi«; wraz z wiekiem upodobań filmowych dziewcząt i chłopców”*.

Z punktu widzenia metodologii marksistowskiej ważne jest, by badać prawidłowości rozwojowe nie statycznie, lecz wpływając na zmianę procesów psychicznych czy zachowania się dziecka. Podkreślaliśmy ten cha-i aktor wielu prac przy referowaniu grupy badań nad procesami poznawczymi. W badaniach nad osobowością realizowanie tego postulatu jest znacznie trudniejsze, zwłaszcza w stosunku do młodzieży. Mimo to i w tym dziale takie podejście jest możliwe, o czym świadczą wymienione prace A. Guryckiej.

W związku z zagadnieniami osobowości wspomnieć należy o kilku — wciąż Jeszcze nielicznych w Polsce— badaniach nad rozwojem emocjo-

Pcdagoglkl” t. I, 1955; Analiza procesu kształtowania zainteresowań w toku nauki szkolnej. Tani te, t. II, 1957; Analiza psychologiczna procesu powstawania zaintereso-UHiń pod wpływem oddziaływań pedagogicznych, 1962 (praca doktorska nie opublikowana). — Całość badać nad zainteresowaniami przedstawiona została przez A. Gu-rycką w obszernej rozprawie 7.ainteresowania dzieci i młodzieży, ich kształcenie i rozu>ÓJ. W: „Mnterialy do nnuczania psychologii”, seria II, t. 4. 1989.

^1,1 A. Ourycka (red.) Zainteresowania uczniów. T. I. Problematyka psychologiczna i pedagogiczna, 1981; t. II Czynniki warunkujące rozwój zainteresowań, 1984.

“* A. Kulik Mój film, 1962; Upodobania filmowe dzieci, 1964; 7. badań nad popularnością filmu i upodobaniami filmowymi młodzieży szkolnej. W: „Materiały do nauczania imyrhologil", seria II, t. 4, 1909, 1 wiole artykułów w różnych czuaopii mach.

halnym dzieci. Ntle/ą tu praco Stanisława (»e r .s t m a n n a (Unlweray i"i lłódzki) na temat kształtowania uczuć dzittci 1 młodzieży oraz Jego ba

•    Im i In mul zaburzeniami rozwoju emocjonalnego (zwłaszcza powitawa ulem przeżyć lękowych) |>od wj)lywcm niewłaściwego oddziaływania wy

•    howawczcgo rodziców Maria Tyszkowa (Uniwersytet Poznański) prowadzi Od szeregu lat badania nad odpornością psychiczną dzieci i młodzieży oraz ich zachowaniem się w sytuacjach trudnych Rozwojowi reakcji emocjonalnych małych dzieci, przede wszystkim reakcji gniewu i Mi uchu, poświęcił cykl badań Edward Franus (Uniwersytet Jagiellon ukl) W badaniach tych autor poddał szczegółowej analizie zarówno eame leakcjc dzieci, jak też zróżnicowanie tych reakcji w zależności od bodźców i win unków, w których one działają. Charakterystyczną cechą tych prac Jc*nt posługiwanie się zdjęciami filmowymi, które stanowią zarówno pod

lawę analizy, Jak i ilustrację tez autora. Tę metodę zastosował E. Franus pr/y opracowaniu dwóch interesujących albumów, obejmujących rozwój n lento wląclti i rozwój dziecka w 2 i 3 roku życia*".

Ten krótki przegląd najważniejszych badań nad rozwojem osobowości dziecka wskazuje na ich fragmentaryczność i duże luki w podejmowanej problematyce, zarówno jeśli chodzi o okresy rozwojowe, jak i poszczegól m uMpokty osobowości. Daje się tu wyraźnie odczuć brak jednolitej ogól ii«) teorii osobowości, która pozwoliłaby ukierunkować także badaniu nad ddećml w tej dziedzinie. Zarysy takiej teorii znajdujemy w pracach liinua/a Reykowskiego"*, a próby jej zastosowania — w badaniach mul kształtowaniem się osobowości dziecka"⁷, podejmowanych w kierowa nym przez nlefco zespole (w Instytucie Psychologii UW), ale nie wpłynęły ona Jeszcze na stworzenie odpowiedniego, szerszego programu baduwczego 'v psychologii rozwojowej.

w Garstmann Kształtowanie uczuć dzieci i młodzieży, 1059; Wpływ rodtlróu) mi zaburzenia emocjonalnoiri uczniów, 1956.

Podminowania tych badać zawiera praca M. Tyszkowej Zachowanie siy dsieoi *kolnyrh te sytuacjach trudnych, 1972, a popularny wykład na ten temat - kslipkn Problemy psychicznej odporności dzieci 1 młodzieży, 1972.

«i li. Franus Pierwsze reakcje onieśmielenia 1 przestrachu u dzieci w świetle nauki Pawiowa. „Studia Pedagogiczne”, t. II, 1955; Rozwój reakpjl oniewu małych ihlei l, 1959; Rozwój niemowlęcia, 1963 1 Rozwój małego dziecka, 1972.

.1. Ileykowskl Osobowość. W: M. Maruszewskl, J. Reykowaki, T. Tomaszewski Psychologia jako nauka o człowieku, 1986; Osobowość a wychowanie. „Psychologia Wychowawcza" 196$, nr 4; O niektórych formach integracyjnych i regulacyjnych funkcji osobowości. „Psychologia Wychowawc/.a” 1971, nr 4.

*•» Por, np. T. Szustrowa Zdolność do działania na rzecz celów pozaosoblsiyrh .i niektóro właściwości rodzinnego treningu wychowawczego. W: Sfudla * psychologii osobowości. „Zeszyty naukowe Instytutu Psychologii UW", nr 1. Warszawa 1972.