89985 strona0055 (3)

13H Murlu Żrłirowaka

proc o sami rozwojowymi opierają sit; nu mocnym gi umie konkretnych badań eksperymentalnych, w których te procesy dają sl<. w pewnej mierze od siebie oddzielić.

2. Badania nad dojrzewano m

Y.u pomocą różnych metod, jak: wykluczanie czy znaczne ograniczanie możliwości ćwiczenia, bądź właśnie wprowadzanie specjalnych ćwiczeń w celu ewentualnego przyspieszenia występowania jakichś zachow^rań się, śledzenie rozwoju osobników o takich samych zadatkach dziedzicznych przy różnych oddziaływaniach zewnętrznych (lub odwrotnie), porównywanie sekwencji rozwojowych w różnych kulturach itp. — zdołano już zebrać bogaty i interesujący, choć nie zawsze jednoznaczny, często zatem niejednakowo przez różnych badaczy interpretowany materiał.

Rys. 4. Dojrecwarie sprawności w dziobaniu u kure/sp (wg: D. O Ilebb, 1073, s. 200)

Interesujący eksperyment W. W. C r u z e g o, dotyczący rozwoju reakcji dziobania u kurcząt, przytacza D. O. U ebb (1973, s. 200-201). „Niektóre pisklęta zaczynały dziobanie po upływie jednego dnia od wyklucia ■ię z jajo, inne były trzymane w ciemności i karmione z ręki od 1 do 0 dni, 'imiin zaczęły dziobania” Ityaunak 4, przedstawiający wyniki tych badań, wskazuje na dwie xalc>nośi i „Im starsze pisklę, tym dziobanie Jest dokładniejsze bez jakiejkolwiek praktyki (np. krzywa dla Krupy trzydniowej zaczyna się na niższym poziomie błędów niż dla grupy dwudniowej); Jednakże uwidacznia się równie/ wpływ praktyki, ponieważ grupu trzydniowa początkowo popełnia więcej błędów niż grupa jedno- lub dwudniowa w trzecim dniu życia”.

W innych badaniach nad zwierzętami stwierdzono, że wykluczenie na pikli czas możliwości ćwiczenia czy nabywania doświadczeń nie przeszkadza rozwojowi poszczególnych funkcji. W znanych eksperymentach l (’u r m i c h a ela umieszczano embriony salamandry w okresie, gdy normalnie rozwijają się u nich ruchy pływania, w roztworze chloretonu, który hamował wszelkie ruchy (nie szkodząc poza tym organizmowi); gdy Imi pi wnym czasie przeniesiono embriony do zwykłej wody — pływały nln gorzej od embrionów z grupy kontrolnej, które mogły przez cały ten i rus poruszać się swobodnie. A więc funkcja pływania rozwija się u tych •tworzeń w wyniku dojrzewania**. W innych badaniach okazało się Jednak,

«<• j>ozbawienie zwierzęcia normalnych doświadczeń środowiskowych przez długi okres czasu (przekraczający tzw. okres krytyczny) może zahamować lub trwale uszkodzić rozwój danej funkcji. Tak np. niemowlęta szympan-i u, Izolowane zbyt długo od normalnych podniet dotykowych, mają upośledzone uczenie się kinestetyczne; chowane zbyt długo w ciemności — ido umieją „fiksować” wzrokiem, rozpoznawać znanych przedmiotów, nie i rugują też mruganiem powieki na zagrażający bodziec. Świeżo wyklute kurczęta, izolowane od kury dłużej niż 10 dni, nie reagują na jej wołanie; gdy nie pozwala się im dziobać przez więcej niż 8 dni — nie dziobią zlnr im, Itp. (Ausubel, 1958, s. 83 - 87).

Analogiczne wyniki otrzymano w podobnych (choć, oczywiście, nie tuk daleko idących) eksperymentach z dziećmi. W. i M. D e n n i s o w 1 e, mi przykład, obserwowali rozwój dwóch bliźniaczek w warunkach ogrunł-i zonego obcowania społecznego (eksperymentatorzy, opiekujący się dziećmi, zachowywali „martwe twarze” — nie uśmiechali się do dzieci, nie marszczyli się, nie mówili, nie bawili się z dziećmi, nie pobudzali ich do tukłcjkolwiek reakcji) i ograniczenia niektórych ruchów (dzieci nie miały możności ćwiczenia się w siadaniu i stawaniu, a chwytanie było ograni-e/one tylko do ubrania, pościeli, łóżeczka — innych przedmiotów ani za-

" K/.i/cgółowe >plsy tych i licznych innych badań znajdzie Czytelnik w artykule M n. McOraw Maturation of b*havior. W: L. Carmichael (IMA), a takie w prawic hnłdym większym amerykańskim podręczniku psychologii. Por. na przykład D. P. Au-lubrl (IBMI), N. L. Munn (1055), K R. Hllgard (1072), D. O. Hebb (1873, rozdz. 7) 1 ln. /, prn< polskich Informncje z tego zakresu zawiernJn m in.: J. Dembowski Ptycholo-ulu zuritrsąf. Warszawa 1030; W. Hudohoska (1872).