80498 P1210014

14

Józef Koałrzewski

V

Ryć. 7. Gliniany ciężarek od krosien, '-'z w. n. — Fig. 7. Poids en argile d’un metier a tisser. V* gr. nat

9. Tryb.życia mieszkańców.'

Mieszkańcy osady żyli. głównie ż rolnictwa, jak wynika z licznego występowania narzędzi rolniczych (motyk rogowych, sierpów żelaznych, żarn kamiennych i rozcieraczy) oraz ziarn zbożowych (dwóch odmian pszenicy,, jęczmienia i prosa). Pozatem hodowali różne zwierzęta domowe, z których stwierdzono w osadzie konia, krowę, kozę, owce, świnię i psa. Dodatkowo uprawiali też polowanie, jak tego dowodzę kości zwierząt dzikich, znajdowanych w osadzie i'określonych przez prof. Niezabitowskiego. Zajmowano się też rybołówstwem, które nie odgrywało jednak większej roli, sądząc z małej ilości ości i kręgów rybich. Świadectwem rybołówstwa są poza szczątkami ryb także pławiki z kory sosnowej i rogowe igły do dziergania sięci, odkryte w osadzie. Kobiety, szczególnie w porze zimowej, zajmowały się przędzeniem i tkactwem, jak świadczą wiązki lnu znalezione u wejścia do jednego z domów (tabl. XXXI b i XLIX, 3), dalej przę-śliki gliniane (tabl. XXXVII 1, 3—4) i takież ciężarki tkackie (ryc. 7). Zapewne w rękach kobiet spoczywała także uprawa roli i niektóre rzemiosła, jak garncarstwo, a może i obróbka skóry a niewątpliwie kobiety wraz z dziećmi zajmowały sięzbieraniem jagód, grzybów i orzechów, przygotowywaniem zapasów zimowych, przyrządzaniem pożywienia i zbieraniem paszy dla zwierząt (trawy, żołędzi i t. d.). Natomiast mężczyźni chodzili na polowanie, łowili ryby i podbierali miód z dziupli czy barci leśnych. Mężczyźni zajmowali się też większością rzemiosł, n. p. kołodziejstwem (por. znalezione w osadzie drewniane koło tarczowe), odlewnictwem bron-zowem, którego istnienie poświadczają nam formy odlewnicze odkryte w Biskupinie, kowalstwem, dalej wyrobem narzędzi rogowych i kościanych, ciesiołką i t. d. Ciekawe jest, że nie udało się dotąd z całą pewnością odkryć osobnych pomieszczeń dla bydła, o ile pominiemy możliwość używania na ten cel komór w domach trzyizbowych. Pastwiska dla bydła mogły się znajdować tylko poza półwyspem, dokąd przeprowadzono chyba bydło jakąś drogą poprzez bagno oddzielające półwysep od lądu. Tak samo tylko poza półwyspem mogły się znajdować pola uprawne osady.

10. Ustrój społeczny.

Najmniej z natury rzeczy powiedzieć możemy o ustroju społecznym mieszkańców grodu biskupińskiego. Niezwykle planowa założeń.- „ j i. zbudowanego według jednej mydl _pr7, f”^la> wyglądającego nieledwle tak, jąkgdyb^ je nowoczesny urbanista, dalej opinane wvJ potężne umocnienia brzegu i potrójne waty obronne, wzniesione wspórnymPkarnym wysil-kiem, wskazują na istnienie silnej władzy⁷naczelnej, która umiała sobie zapewnić posłuch bezwzględny. Z rozmaitych danych można wnioskować, że domy, ich urządzenie i Inwentarz żywy były indywidualną własnością mieszkańców, już dawno wyjętą ze wspólnego władania. | W tym samym kierunku wskazuje też zaznaczający się w osadzie wyraźny podział pracy, mianowicie istnienie różnych rodzajów wykwalifikowanych rzemieślników - specjalistów. Zaznaczały się też prawdopodobnie pewne różnice majątkowe wśród ludności grodu, jednakże nie mogły one być zbyt wielkie, jak wynikałoby z zupełnie prawie równych rozmiarów domów, wśród których żaden nie wyróżnia się szczególnie dużemi rozmiarami. Istnienie zabawek dziecięcych, jak grzechotki, figurki ptaszków oraz naczyńka minjaturowe świadczą niewątpliwie o miłości, z jaką odnoszono się do dzieci.

0    wierzeniach religijnych niestety nic dotąd bliższego powiedzieć nie możemy. Może dalsze badania doprowadzą do odkrycia jakiegoś miejsca kultu w osadzie. Czy znajdowane w Biskupinie przedziurawione kły zwierzęce służyły jako amulety, chroniące od uroku, czy też były to trofea myśliwskie lub zwykłe ozdoby, z całą pewnością powiedzieć nie możemy.

11. Cmentarzysko mieszkańców osady.

Od początku rozpoczęcia badań w Biskupinie interesowało nas pytanie, gdzie mieszkańcy osady grzebali swych umarłych. W tym celu przekopano próbnie wzgórki w bliższem sąsiedztwie półwyspu, na polach p. Bębenka w Biskupinie

1    na obszarze Godaw, nigdzie jednak nie natknięto się na groby kultury łużyckiej. Natomiast w r. 1934 odkryto przypadkowo na polu p. R u s t a na terenie piaśnicy, położonej w odległości 450 m na płn.-zach. od stacji Biskupin, 2 groby ciałopalne kultury łużyckiej, których zawartość uratowano a później dowiedzieliśmy się, że na tern że miejscu dawniej już znajdowano groby podobne. Cmentarzysko to położone jest na póta-zach- od półwyspu, w odległości ok-1200 m w lln)i prostej. Najprawdopodobniej tutaj składano do wiecznego snu zmarłych mieszkańców warowni biskupińskiej, przewożąc i eh na czółnach poprzez wodę, jak to się praktykuje do dziś w niektórych okolicach na fcużycach czy w Polsce na półwyspie helskim. W roku 1936 zamierzamy rozkopać cmentarzysko cel ero

pełniejszego obrazu Kubary mater-jałae) mieszkańców Pałuk w wczesnym okresie żelaznym.