P1210018

18

Józef Kosłrżewski

w Turyngii także z drugiej strony z Estonii z.tegoż okresu (Śuomen Muśeo XXI, 43 ryc. 3. — Uliópi-lasleht 1934 nr. 11 str. 409 ryc. 8). Świadectwem uprawiania odlewnictwa w osadzie są też prawdopodobnie kawałki stopionego bronzu, znalezione w roku 1935 (tabl. XXXIX, 4 i 6).

7. Zboża i włókna roślinne.

W obrębie domów, szczególnie w pobliżu ognisk, znalazły się duże ilości zboża zwęglonego i innych nasion, które częściowo robotnicy wybrali rękoma, częściowo zaś znaleziono je przy przepłukiwaniu ziemi z ognisk i ich otoczenia przez chłopców, do tego celu wyznaczonych. Z badanie nasion tą drogą zdobytych przez Dr. J a -ronią z Krakowa wykazało, że ludność osiedla rozkopywanego znała dwa gatunki pszenicy (tabl. XLIX, 1): pszenicę zwyczajną i małoziarnową pszenicę osad palowych (Triticum compactum), dalej jęczmień i proso. (Tabl. XLIX, 4), poza tern stwierdził Dr. J a r o ń sporą ilość nasion rozmaitych roślin nadbrzeżnych i błotnych, oraz chwastów, rosnących zwykle w zbożu. Bliższe szczegóły znaleźć można w wydrukowanej poniżej pracy Dr. J a r o n i a. Z jadalnych roślin znaleziono w osadzie poza tern stosunkowo liczne orzechy laskowe oraz żołędzie, które służyły pewnie jako pokarm dla świń. W jednym z domów, przy wejściu, odkopano większą ilość włókien roślinnych (tabl. XXXI b i XL!X, 3), które widocznie suszyły się w drzwiach. Zbadanie tych włókien wykazało, że był to len.

8. Ślady osadnictwa na półwyspie z innych okresów przedhistorycznych.

Najstarsze ślady kultury na półwyspie pochodzą z młodszej epoki kamiennej¹. Są to oddzielne większe narzędzia kamienne, np. pół czekana bojowego kultury ceramiki sznurowej, siekierka płaska asymetryczna kultury ceramiki wstęgowej, ułamki toporów roboczych, dłuto krzemienne, liczne drobne narzędzia krzemienne i okrzeski. Ceramiki neolitycznej dotąd na półwyspie nie stwierdzono. Ponieważ wspomniane wyżej zabytki spotyka się wyłącznie na wtórnem złożu, nieraz wprost pod darnią, należy przypuszczać, że nie stanowią one dowodów osadnictwa na półwyspie w okresie młodszym kamiennym, tern więcej, że. półwysep w tym czasie prawdopodobnie był zanurzony pod powierzchnią jeziora (por. pracę niżej dr. Ja ronią). Trzeba więc przyjąć, że zabytki neolityczne, należące zresztą conajmniej do trzech różnych kultur, dostały się na półwysep z przeciwległego brzegu jeziora wraz z ziemią użytą do wypełnienia wałów obronnych,

| być może także do podwyższenia poziomu półwyspu. Pierwszą rzeczywistą osadą na półwyspie jest więc omawiana tu warownia bagienna z początku epoki żelaznej. Po opuszczeniu warowni tej naskutek katastrofy powodziowej zjawiają się tu ludzie w ciągu młodszego okresu rzymskiego w III w. po Chr. Obecność ich poświadczają następujące znaleziska:' Fibula. bronzowa dwudzielna z podwiniętą nóżką zapewne o konstrukcji kuszowatej (znaleziona dopiero w r. 1936), ułamki naczyń glinianych częściowo ręcznej roboty, częściowo toczonych na kole, wreszcie srebrny denar rzymski, znaleziony w r. 1935 na wale zamykającym półwysep od strony lądu, Następną fazę zaludnienia półwyspu reprezentuje osada wczesno-historyczna, której liczne pozostałości znalazły się przedewszystkiem we wschodniej części półwyspu, wystającej wyżej ponad wodę. Nie tylko znaleziono tu w warstwie II, tuż pod darnią, oraz częściowo jeszcze w warstwie trzeciej, liczne szczątki ceramiki, narzędzia kościane i rogowe oraz zabytki z innych materjałow, lecz stwierdzono także istnienie ognisk kamiennych, częściowo wykładanych gliną z okresu wczesnohistorycznego oraz szczątki budowli w postaci cienkich drewnianych słupków zaostrzonych, wbijanych w ziemię, nie łączących się dotąd w wyraźny rzut poziomy. Ceramika wczesnohistoryczna ma częściowo charakter bardzo stary, najstarsze naczynia pochodzą zapewne z VIII wzgl. IX w. po Chr. W okresie wczesnohistorycznym najwidoczniej odbudowano gród biskupiński. Świadectwem jego istnienia jest m. i. nazwa ludowa „Grodzisko* nadawana półwyspowi.

Kilka słów jeszcze o zabytkach okresu wczesnohistorycznego. Wśród naczyń z warstwy wczesno-historycznej (tabl. L.) znalazło się dużo ułamków smukłych garnków słabo profilowanych oraz naczyń dwustożkowych z dość ostrym załomem. Ornamentyka ma częściowo charakter typowo pomorski (tabl. L, 1, 2, 5, 12 i 15). Oprócz zwykłej ceramiki znalazły się liczne ułamki grubych, płaskich kawałków gliny palonej, pochodzących z olbrzymich naczyń wanienkowatych, których przeznaczenia nie udało się dotąd z całą pewnością określić. Bardzo licznie występują w górnych warstwach dwustożkowe przęśliki gliniane, częściowo toczone na kole (tabl. L, 10—11 i 13—14). Z wyrobów rogowych wymienić można sporą ilość szydeł, dalej kilka krótkich ostrzy rogowych pustych wewnątrz (tabl. LI, 11—13), używanych ;— być może — jako „ościenie* do popędzania bydła lub jako dolne okucia (toki) drzewcy oszczepów. Z innych wyrobów rogowych odkryto ułamek długiego grzebienia trzy-warstwowego (tabl. LI 8), dalej pięknie zdobione okładziny noży (tabl. LI, 10 i 14). Z zabytków metalowych znalazło się sporo noży żelaznych (tabl. LI, 1—2 i 5—6), kółko żelazne (tabl. LI 7), żelazne grociki strzał (tabl. LI, 4), ostroga żelazna (z ułamanym kolcem) z kabłąkiem wykładanym na całej długości poprzecznemi nitkami bronzo-wemi (tabl. LI 3) i różne inne przedmioty. Z innych znalezisk na szczególną uwagę zasługuje paciorek srebrny z ornamentyką filigranową (tabl. LI 9 na lewo) i kilka paciorków szklanych, w tej liczbie jeden paciorek z podkładką srebrną (tamże na prawo).