81043 Obraz9 (35)

-    tlen 5-131,

-    inne hoteroutoiny (-larka, azot i chlor) 0,5-3,5%.

Z danych tych wynika, to okład ton joot bardziej zbliżony do okładu ropy naftowej nil do węgla kamiennego. Lupki mają charakter ba rdz i oj ‘węglowodorowy' nil -węglowy- (stosunkowo duły udział wodoru w okładzie o 1 ementernyn), co wakatu jo, to w przyezloeci mogę ono byc dogodny* do pozyskiwanie i przerabiania aurowcoa chemicznym.

Wytlewanie łupków bitumicznych

Stała pozostałość procesu wytlewania ma inny charakter nłz półkoka otrzymywany przez wytlewania węgla kamiennego lub torfu. Składa aię one prawie wyłgoznle z substancji nieorganicznych, lecz zawiera tez mai* ilość węgla. Mis nadaje się więc do celów opałowych, lecz wykorzystuje się jg do wyrobu czarno zabarwionych cegieł, cementu lub innych materiałów budowlanych. Pozostałość tę nazywa się czerni# bitumiczna i wykorzystują również jeko czarny pigment do produkcji farb olejowych i klejowych.

WrTLEWAIlie

i

gaz

wytlewny

stała

pozostałość

Olej

łupkowy

Chemiczny przerób łupków polega głownio na ich wytlewaniu, choc bada ei« tez mo2lłwoić ich zgazowenia. Pod wpływem wyaokiej temperatury (450-530°C) naetępuje oderwanie kurogenu od ccętcl nieorganicznej złoza i zachodzi jego pirolityczny rozkład, czemu towarzyszy wydzielenie mieuza-niny węglowodorów.

Procea rozkładu łupków przeprowadza aię w pionowych retortach, wymurowanych materiałem ogniotrwałym, do których wprowadza aię kruszywo o wymiarach do kilku cm. Lupki podawane od góry przesuwają aię ku dołowi, ogrzewajgc się ciepluin upalania gazu, który jeet produktem ich termicznego rozkładu. Wydajność wydzielania z łupków eubetancji organicznych nie przokracza 70%. Produkty procesu wytlewania łupków to:

Łupki

bitumiczne

I

woda

wytlewna

Tabela 26

Przybliżony aklad oleju łupkowego otrzymywanego przez wytlewanie łupków bitumicznych w temp. 450-550°C

Nazwa składnika	Zawartość (% wag.)
benzyna do 180°C	12-18
Nafta	S-10
Olej diesiowy	16-20
Inne oleje	27-31
Pak	25-32

Najważniejszym produktem tego procesu jest olej łupkowy, który pod względem składu chemicznego zbliżony jest do ropy naftowej typu parafioowego (tab. 26). Olej łupkowy przerabia ai« przez destylację i wykorzystują do otrzymywania benzyny i olejów napędowych.

136

2.2.6. Caz ziemny

Złota gazu ziemnego występują samodzielnie lub towarzyszę ropie naftowej. Każde złote ropy naftowej w mniejszym lub większym stopniu zawiera zatem gaz ziemny.

Gaz wydobywa się metodą wiertniczą. Wydostaje się on na powierzchnię pod własnym ciśnieniem. Zasoby gazu rozmieszczone eg na świecie nierównomiernie. Głównymi producentami sg: WNP (w 1985 r. 36% wydobycia światowego pochodziło z ówczesnego ZSRR), USA (odpowiednio 27%) oraz państw Europy Zachodniej i Kanady. Złota gazu ziemnego występują najczęściej z dala od regionów uprzemysłowionych. Ha dute odległości gaz rozprowadza się za pomocą rurociągów. Rozwój sieci gazociągów i międzynarodowego handlu gazem ziemnym stanowi ważny element światowej gospodarki surowcowo-energetycznej.

Gaz ziemny rozprowadzany jest za pomocą gazociągów podziemnych i podmorskich. Państwa Europy Zachodniej, m.in. W. Brytania, RPM i Dania, zaopatrywana ag w gaz ze zlot podmorskich (Morze Północne). Przez system gazociągów podziemnych o długości ponad 3000 km dostarcza się gaz | Rosji do państw Europy Środkowej (w tym do Polski) oraz do RPM | Austrii.

Oprócz przesyłania rurociągami gaz ziemny transportuje się również w postaci ciekłej jako gaz skroplony (iiguid natura! gas - LWC). u ten sposób gaz ziemny dostarcza się drogą morską do Japooii oraz np. do Pranej! i Hiszpanii za zlot w Algierii. Dostawy ciekłego gazu ziemnego stanowią obecnie ok. 25% międzynarodowego obrotu gazem ziemnym.

Gaz ziemny skropiony w porównaniu z gazem nie skroplonym ujmij# ok. 600 razy mniejszą objętość. Właściwość ta decyduje o ekonomicrności jego transportu na duła odległości drogą morską. Przewóz ten odbywa się w tankowcach zwanych metanowcami. Przewożony gaz znajduje się pod ciśnieniem 0,1 HPa i w temp. -160°C.

Polska ma bogato słoZa gazu ziemnego, która są rozmieszczone na całym obszarze. Złota te w większości nio są eksploatowano, gdyż ich uruchomienie wymaga dutych nakładów inwestycyjnych. Od wielu lat Polaka

U7