822 823

Rvc. 293. Lancetnik. A — przekrój poprzeczny przez (ułów. B — schemat budowy nefrydium; b — fałd brzuszny, d — nefrydium z pękami solenocytów, e — endostyl, f — fałd grzbietowy, g — gardziel, i — nefrydiopor, m — miomer, o — gonada, p — szpara skrzelowa, r — rdzeń nerwowy, s — struna grzbietowa, w — worek wątrobowy, z — zatoka krwionośna

rynienki nadskrzelowej, a następnie jest przesuwany do worka wątrobowego, gdzie jest wstępnie trawiony. Nadtrawiony pokarm jest fagocytowany w tylnej części żołądka.

Jelito tylne zwęża się stopniowo, w przedniej części ma silnie orzęsiony pierścień, z warstwą mięśni okrężnych, który działa jak zwieracz.

Oddychanie. Wymiana gazów poprzez ściany szpar skrzelowych jest niewielka (krew jest bezbarwna), zachodzi głównie poprzez pokrycie ciała, a najintensywniej poprzez fałdy metapleuralne.

Układ krwionośny jest zamknięty. Układ naczyń jest podobnie rozbudowany jak u ryb. ale nie występuje serce. W brzusznej ścianie odcinka gardzielowego występuje pośrodkowo tętnica podendostylarna (brzuszna tętnica wstępująca), która prowadzi krew ku przodowi ciała i wysyła gałązki do ścian szpar skrzelowych. Z gałązek krew dostaje się do parzystych tętnic występujących po stronie grzbietowej gardzieli, które z tyłu gardzieli łączą się w nieparzystą tętnicę, dochodzącą do końca części ogonowej. Od tych tętnic odchodzą segmentalnie tętnice na boki zaopatrujące w krew miomery, strunę grzbietową, ścianę ciała, jelito środkowe i tylne. Kapilary tętnicze przechodzą w kapilary żylne, a krew żylną zbierają dwie żyły główne przednie, dwie żyły główne tylne i pojedyncza żyła główna ogonowa. Parzyste żyły główne zbierają krew z okolicy gardzielowej, pośrodku tej okolicy połączone są poprzeczną żyłą (Cuviera), która uchodzi do centralnego rozszerzenia żylnego podjelitowego, połączonego z tętnicą podendostylamą. Żyła ogonowa przechodzi na jelito, rozgałęzia się w gęstą sieć, a z jelita krew żylną zbiera żyła, zwana zwrotną (wTOtną). dochodząca do worka wątrobowego, rozgałęziająca się na nim

_stą sieć, którą zbiera żyła wątrobowa dochodząca do centralnego roz* ^ Senia żylnego.

s^yr_czą $ię i popychają krew tętnica podendostylama. nasady tętnic skrzek)-

. ^yj_a podjelitowa i wątrobowa oraz centralne rozszerzenie żylne. Odcinki w ’_cZą się odrębnym rytmem, nie występuje ośrodek koordynujący.

^|C j(rew jest bezbarwna i nie zawiera krwinek.

Układ wydalniczy składa się z ok. 100 par zespołów protonefrydiów. typu _oCytów (zob. pierścienice), występujących segmentalnie w grzbietowej *°_anie oddzielającej gardziel od zatoki okołogardzielowej. Każdy zespół składa ■ ji£ ślepo kończącego się kanalika, zgiętego w ramię pionowe i poziome 293B). Na zewnętrznej ścianie kanalika osadzone są pękami solenocyty, f joo w pęku, uchodzące do światła kanalika. Ramię pionowe kanalika “triera się do jamy okołoskrzelowej. Zespoły otoczone są siecią naczyń krwionośnych. Zbędne produkty metabolizmu przechodzą drogą dyfuzji do Ignocytów, popychane witkami przemieszczane są do kanalików, a następnie _t wodą, wypływającą z jam okołoskrzelowych, wydostają się na zewnątrz organizmu.

Zespoły wydalnicze w rozwoju osobniczym powstają jako wypuklenia nabłonka perytonealnego.

Układ rozrodczy. Bezczaszkowce są rozdzielnopłciowe. Gonady występują _ffdolno-bocznych częściach ściany odgraniczającej gardziel od jamy okołogar-dzielowej. Są workowate, występują w liczbie 25-38 parami lub nieparzyście. Układ ich jest metameryczny (ryc. 292A). U gatunków, które mają parzyste gonady pary gonad leżące po stronie lewej, podobnie jak lewe miomery, są przesunięte o pewne odległości, w stosunku do gonad leżących po stronie prawej.

Gonady nie mają gonoduktów, gamety wydostają się przez pęknięcie ściany ciała do jamy okołogardzielowej, a stąd wraz z wodą oddechową na zewnątrz organizmu.

ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ

Zapłodnienie jest zewnętrzne. Bruzdkowanie jest całkowite, promieniste i prawie równomierne. Powstaje celoblastuła, gastrulacja zachodzi przez inwaginac-ję, a mezoderma i celoma powstają przez typową enterocelię. Pierwotne woreczki celomatyczne szybko podlegają metameryzacji. Z jaja wylęga się wolno pływająca larwa. Ma ona ciało asymetryczne. Jej otwór gębowy, stosunkowo duży, otwiera się po lewej stronie ciała. Po stronie prawej występuje kilka szpar skrzelowych. U starszej larwy otwór gębowy jest przesunięty na spód przedniej części ciała, a część szpar skrzelowych jest przesunięta na stronę lewą. W dalszym rozwoju na części przedniej ciała, po stronie brzusznej, powstaje rynienka, różnicująca się z pokrycia ciała, która ostatecznie wykształca się w jamę okołoskrzelową z otworem odpływowym. W końcowej fazie rozwoju larwalnego rozwijają się: reszta szpar, fałdy powłokowe tworzące płetwy, a także pozostałe narządy cechujące postacie dojrzałe.

823