83042 strona0030 (3)

UH Mmiii Żelui.wnhii 1 Va>(Iii M..I• il«<i

Itozwój psychologii dziecku w omawianych latach dwudziestych id/u kilkoma torami. Z jednej strony podejmowana jest, obok krytyki me< Im Mistycznych kierunków psychologii rosyjskiej, także krytyka różnydl koncepcji psychologii zachodniej (K. Biihler, personalizm W. Storni psychologia postaci i in.). Z drugiej — toczą się badania w zakresie ro| mnitych problemów rozwoju dziecka.

Tak więc w stworzonym przez W. M. Biechtieriewa Leningradzklw, Instytucie Badania Mózgu wykonano pod kierunkiem N. M. Szczoło w a n o w a szereg interesujących badań nad rozwojem małego dziewki opartych głównie na metodyce odruchowo-warunkowej i ścisłej, systemn tycznej obserwacji. Mimo początkowego refleksologicznego nachylenia, prace Biechtieriewą i Szczełowanowa¹” oraz ich współ pracowników: M. P. Denis owej, N. L. Figurina¹*⁴ i innych po zwoliły wykryć szereg interesujących faktów i praw rozwojowych. Ue/o nym tym psychologia zawdzięcza: ustalenie najwcześniejszych okresów I pojawiania się i różnicowania rozmaitych odruchów warunkowych, wlał I clwości procesu hamowania wewnętrznego u dzieci, roli reakcji orient#* I eyjnej i reakcji ożywienia w 1 i 2 mies.ż., ustalenie faz rozwoju rccepl«« ryeziu j i motorycznej aktywności dziecka, rozwoju chwytania i ruchów I z przedmiotami itp. Wyniki ich badań stanowiły już wtedy trwały wkład (I > psychologii dziecka.

W latach dwudziestych powstaje też dosyć obszerna literatura dzieit* nir/kow.i i oparte na jej podstawie monografie, r.ie mające jednak wiek I H/ego znaczenia. Prace psychologiczne koncentrują się bowiem na t es l <» w y e h badaniach selekcyjnych o charakterze pedologicznym. Mi masowe rozpowszechnienie w szkołach i poradniach sprzyjało trwaniu błędnej teorii rozwoju; ulegali jej nawet psychologowie tej miary, «•• P. P. Błoński¹¹⁷, a nazwę „pedologia” noszą nie tylko liczne placówki psychologii teoretycznej i stosowanej, ale nawet prace takich uczonyi h, jak I.. S. W y g o t s k i^łM, zdecydowany przeciwnik i krytyk teorii dwó< h czynników i innych koncepcji pedologicznych ^u\

Jednakże praktyka świadomego kształtowania losów ludzkich w ustni ju socjalistycznym, praktyku wykazująca ciągle olbrzymie możliwo* i

W. M. Blechtleriew, N. M. Szczełowanow K obosnowaniju gienieiiezetkoj rli* Jltkiołoffii. W: Nowojc to rlefleksoioglł i fizjologii nierwnoj titlitmy, 1928 i inne.

*<• M. i’. Donlsowu, N. L. Figurln Opyl riefleksologiczcskogo izuc.-v.nifa noworo (litmnogo. Tamie, t. 1, 1925; Klapy razicitija powiedii nija riebionka od rozdlenifa ilu odnogo poda. W: Woprosy f/ientetłezeakoj rłeflektologll, 1929.

«•» P. P. BłonskiJ Picdotogifa, 1925; Wozraatnafa picdologija, 1930.

^,M L. S. Wygotskij 1’u-dologija yzkolnogo Wnzrasta, 1929; Piedołoglja juuo«rcikoyu wozrasta, 1929.

o rozwoju leorii pedologicznych w ZSRR 1 Ich krytyce plr/o obawmlu A. W. Pietrowukl 119B7, rozdz. VI).

to*woju człowieka, przekształcania Jego psychiki w trakcie rozwiązywana coraz to nowych zadań zmierzających do przekształcania rzee/ywisto-

Arl Jaskrawo przeczyła fntalistycznym założeniom pedologii o rzekomo |)lrzmiennych, wrodzonych zdolnościach człowieka i niezmiennym śro-(liiwilku, które przesądzają kierunek i stopień rozwoju jednostki. Toteż narastająca od 1930 r. krytyka pedologii i stosowanych przez jej zwolenników metod testowych, prowadzona przez psychologów (m.in. K. N. Kor-nlłowa, M. J. Bażewa, a przede wszystkim L. S. Wygotskiego) oraz pedagogów (głównie A. S. Makarenkę i N. K. Krupską) znalazła swój najmocniejszy wyraz w Uchwale CK WKP(b) z dnia 4 lipca 1936 r.¹⁴⁰, która w .kazała na fałszywe założenia teoretyczne i płynące stąd błędy praktyki (.• (lologicznej i zabroniła jej uprawiania W szkolnictwie radzieckim.

Do przezwyciężenia fałszywych teorii przyczyniły się poprzednio już *ucżęto cenne badania eksperymentalne i prace teoretyczne prowadzone w nowym duchu. W zakresie psychologii rozwojowej specjalne miejsce 'ujmują prace L. S. Wygotskiego (1896- 1934), jednego z najbardziej utalentowanych, choć przez wiele lat nie docenianych psychologów Mul/ieckich. Już jako początkujący psycholog włączył się on do skupionej wokół Korniłowa grupy postępowych badaczy, walczących o psychologię mm ksistowską. Pierwszy docenił znaczenie problemu świadomości i zajął jtiMią i zdecydowaną pozycję w tej sprawie, krytykując ostro zarówno •mhloktywistyczne rozumienie zjawisk psychicznych, jak i wulgarny ma-i« rlnllzm ujęć behawiorystycznych.

W dalszych konkretnych badaniach nad kształtowaniem się świado-iM»r.* i, która stała się centralnym problemom jego dociekań, Wygotski sformułował ważną koncepcję społeczno-historycznego uwarunkowania psychiki

•    'łowicka, tzw. kulturowo-histnryczną teorię psychiki. Według tej teorii rozwój świadomości jest „upośredniony” przez wytwory 1'idturowe (przede wszystkim mowę), działające przez swe znaczenie”, u odbywa się drogą interioryzacji (uwewnętrznienia), tj. przekształ-i mila się czynności zewnętrznych, wykonywanych na przedmiotach, w co-iii.* bardziej złożone czynności umysłowe. Warunkiem tego przekształcaniu się jest obcowanie społeczne dziecka z dorosłymi. Z tą koncepcją wiązała się m.in. krytyka pojęcia egocentryzmu u J. Piageta: według Wygot-iiMcgo, który wiele badań poświęcił rozwojowi mowy i myślenia, linia rozwoju prowadzi nie od mowy egocentrycznej dziecka do mowy uspołecznionej, lecz odwrotnie, źródłem mowy jest bowiem jej zewnętrzna funkcja społecznego porozumiewania się. Ważnym elementem koncepcji Wygot-

O plcilołoplrmfclrh I. u ru«.v.*rnijnrh w thtlnntc Norkomprosow. Poj.Ijiw>-wlcntjn <'K WKP(b) ol I Dulu 10.10, Pr/rklnd w: JO tal u niki KP7.lt o oiuilui^. Opia

•    owul R Polny. Wnr»/nw# 1054.