58430 strona0035 (3)

UH Marła Zebrowska ł Zofia Hut : lwi

nogo przebiegu rozwoju psychiki, Juk i poszczególnych procesów i wilca |-wości psychicznych, wskazała na mo/llwość ustalania mechanizmu tych procesów, a z kolei wpływania na ich przebieg itp.

Toteż znane są dziś badania z tego zakresu nie tylko N. I. Kr a ano. górskiego, A. G. Iwanowa-Smolenskiego i ich licznych współpracowników z lat trzydziestych, lecz także szeroko rozwijano, zwłaszcza od lat pięćdziesiątych, w różnych ośrodkach ZSRR dalsze buda nia nad rozwojem wyższych czynności nerwowych u dzieci w normi* i pa tologii. Na szczególną uwagę zasługują tu prace N. I. Krasnogorskiego '*• i A. G. Iwanowa-Smolenskiego^m o różnorodnej tematyce, badaniu N. I. Kasatkina nad rozwojem odruchów warunkowych we wczesnym dzieciństwie^IM, prace M, M. Kolcowej o rozwoju drugiego układu sygnałowego i roli słowa w uogólniającej funkcji mózgu Ważniejszd wyniki tych badań omówione zostaną w dalszych rozdziałach podręczniku (por. rozdz. V, VI, VII, XI).

Te wszystkie i wiele innych poważnych badań eksperymentalnych oraz ciągłe rozszerzanie i pogłębianie problematyki pozwoliły na zgromn dzenie dużej wiedzy o rozwoju wyższych czynności nerwowych u dżin I (zwłaszcza w młodszym wieku) i dały mocne podstawy fizjologiczno dlii dalszej rozbudowy materi^Jistycznej teorii rozwoju psychicznego, która

N. I. Krasnogorskij RazuHtije uczenija o fizjołogiczeskoj diejaticlnosti mozga u dietiej, 1935; K fizjologii stanowlenija dietskoj ricczi, w: 50 Iet uczenija 1. P. PnW Iowa oh utlownych riefleksach, 1952; Trudy po izuczeniju wysszej nierwnoj di* jgtielnostl ezetowieka i źiwotnych, 1954; Wytszaja nierwnaja diejatielnost’ riebionka, 1088 (fragmenty tej pracy patrz „Materiały do nauczania psychologii", seria II, t. 2, 1088).

i*¹ A. (I. Iwanow-Smolenskij (red.) Opyl sistlematlczeskogo issledowanlja uslou) unrieflektornoj diejaticlnosti riebionka, 1930. — A. G. Iwanow-Smolenskij Oh i.u i zenll sowmiestnoj raboly pierwoj i wtoroj signalnych aisticm mozgowoj kory. „2ur nul wysszej nierwnoj diejaticlnosti", t. 1, 1951 (O badaniu współdziałania 1 i II ukła ilu sygnałów. W: Zagadnn nia wyższej czynności nerwowej, pod red. i. IlHUsmunnwr) i K. Petrusowie*, 1954); Opyt objektiwnogo isslcdowanija raboty i uvaimodlej>lu'lJn signalnych sistiem gołownogo mozga, 1963; Oczerki eksplerimientalnogo łssledowanlju wysszej nierwnoj diejaticlnosti czełouHcka (w wozrastnom aspicktic), 1971.

»•* N. T. Kasatkln Rannlje uslownyjc rlcfleksy w ontogieniezic czełowieka, 10 111 (Wczesne odruchy warunkowe w ontogenezic człowieka, 1956); Oczerk rartwitija wys szej nierwnoj diejaticlnosti u riebionka ranniego wozrasta, 1951, 1 ln.

^,M M. M. Kolcowa O woznlknowienll i razwltli wtoroj signalnoj sistiemy u czeto wieka. „Trudy Fizjołogiczeskogo instltuta lm. I. P. Pawłowa”, t. IV, 1949; ttrauml tielnaja roi razllcznych analizatorów w razwitii obobszczajuszczego diejstwija słowa u riebionka. „Woprosy pslchołogli" 1951, nr 4; O forrnlrowantł wysszej nierwnoj dl«ja ticlnosti riebionka, 1958 (część II tej pracy patrz: „Materiały do nauczaniu psycholo gil", seria II, t. 2, 1068); Obobzrczrnfje kak funkcija mozga, 1987 (frngment tej pracy zamieszczono w: Słowo l myślenie w działaniu człowieka. Wybór prac psycholoęów radzieckich, pod red. Z. Włodarskiego, 1972).

■tanowi punkt wyjścll badań, ale J«*st zarazem podittwowym calem radzieckiej psychologii rozwojowej.

Podobnie jak powiązanie z fizjologią, radziecką psychologię rozwojową charakteryzuje także zbliżenie z psychologią ogólną, która podejmuje — jak już widzieliśmy w poprzednim przeglądzie prac — m.in. problematykę kształtowania się działalności psychicznej i różnych uwikłanych w nią procesów, formułując prawa ważne dla ogólnej teorii psychologicznej. Jeszcze ściślejszy /.wiązek, a nawet pewne z a c i e r a n i o się gran ic — jak powiada N. A. Mienczinska (1972) — występuje między psychologią rozwojową a psychologią pedagogiczną, ponieważ w ujęciu psychologów radzieckich przedmiotem psychologii dziecka są zasady rozwoju psychicznego w warunkach nauczania i wychowania. Toteż Już w latach czterdziestych i pięćdziesiątych prace poświęcone psychologii nauczania i wychowania uczniów’ przynoszą w’iele danych z zakresu lob rozwoju. Wymienić tu można: badania licznego zespołu pracowników Laboratorium Psychologii Nauczania moskiewskiego Instytutu Psychologicznego ANP pod kierunkiem N. A. Mienczinskiej i D. N. B o g o J a -wlenskiego oraz zespołu Laboratorium Psychologii Wychowaniu w tymże Instytucie kierowanego przez L. I. B o ż o w i c z. Zespół N. A. Mienczinskiej^lH zajmuje się głównie procesami zdobywaniu wiedzy z zakresu różnych przedmiotów nauki szkolnej (szereg prac od 1934 r. poświęciła Mienczinska psychologii arytmetyki) oraz stosowa nia tej wiedzy przy rozwiązywaniu zadań praktycznych: uwaga badaczy skupia się na prawidłowościach analizy i syntezy myślowej w różnych etapach nauki, na procesach abstrakcji i uogólnienia oraz na wzajemnym stosunku wiedzy teoretycznej i działalności praktycznej.

Przedmiotem badań zespołu L. I. Bożowicz¹" są zagadnienia kształtowania różnych stron osobowości ucznia, jak zainteresowaniu po znawcze, stosunek do nauki szkolnej, motywy uczenia się itp. Wyniki llrz-

i«« N. A. Mienczinskaja Psichołogija ohuczenija arifmietikie, 1055; PzichoJoylja primfenienija znanij k rieszenłju uczehnych zadacz, 1958. — N. A. Mienc/.lnskujo, D. N. Bogojnwlenskij Pslchołooija uswojenija znanij w szkole {Psychologia pr.-yswaja nia Wiedzy w szkole, 1966). —N. A. Mienczinskaja (red.) Primicnicnijr znanij ii) uczrb noj praktikie szkolnikow, 1961. —N. A. Mienczinska Psychologia stosowania wiat. u przez ucznia w jego praktyce szkolnej. „Psychologia Wychowawcza" 1961, nr 2. -D. N. Bogojawlenskl Nauczanie spozobów pracy umysłowej jako metoda rozwijania myilenia uczniów i aktywizacji uczenia się. „Psychologia Wychowawcza" 1062, nr 2.

«*» L. I. Boiowicz Otnoszenije szkolnikow k uczeniju kak psichołogiczcskaja pro-blcmo. „lz.wlrstlja APN RJBF8E" 1051, 36; Poznawaiiclnyjc iniłeriezy i puli ich izur/*-nija. Tamie, 1055, 73.— I.. I. Boiowicz, N. (ł. Morozowi, U 8. Slawinn Hazwłiljr mo-tlwow uczenija u sowletsktch szkolnikow. Toinie, 1051, 36. Woprosy psichołogii licz-nosii szkolnika (red. L. I. Boiowicz, L. W. lltsgonsdlsilna), 1061. —I.. I. Boiowicz / Jcznost' i je jo fmmirowani je w dieltkom trozrailie, 196H