22357 strona0040 (3)

|il Marla Zebrowski! I Zofia Hahhka I

historycznego oraz na podstawie coraz lepiej poznawanych osiągnięć aaychologii radzieckiej. W psycholog, i i rozwojowej oziuk /nłn to przede wazywtkim przeniesienie na nasz grunt krytyki teorii dwóch czynników roz-woju i Jej pedagogicznych konsekwencji, krytyki metod testowych jako głównego narzędzia badań i diagnozy zdolności, jak również walki z eklek-yzmem i rzekomą apolitycznością psychologii. Dużą rolę odegrały tu i m e informacyjne i rozprawy krytyczne Tadeusza Tomaszewskie-go‘*‘ oraz artykuły Stefana Baleya¹**, a później prace Marii Że-11 o w s k i c* j^1M, która przeciwstawiała się jednostronnym biologistycz-lym i locjologistycznym koncepcjom rozwoju i próbowała ująć syntc-yc/nie teorię rozwoju, opierając się na marksistowskich założeniach oraz »nlągnięciaeh badawczych psychologii radzieckiej. Do przełamywania dawnych fałszywych poglądów idealistycznych przyczyniło się również zaangażowanie społeczne większości psychologów, włączających się aktywnie • •w budowę nowego życia, które swymi wielkimi przemianami torowało ■irogę zmianie poglądów ideologicznych. To skłaniało do studiowania klasyków marksizmu-leninizmu, filozofii marksistowskiej, materialistycznej teorii I. P. Pawłowa, która — mimo okresu jej dogmatycznego traktowania i wulgaryzacji zarówno w Związku Radzieckim, jak i u nas — odegrała dużą rolę w unowocześnianiu psychologii polskiej. Ten proces nie przebiegał łatwo; nie obyło się i u nas bez prób sprowadzania psychologii do fizjologii, bez przesadnego deprecjonowania całej psychologii, a nie tylko niektórych jej kierunków itp. Ucierpiały na tym zarówno badania naukowi*, Jak i rozwój placówek praktycznych. Te błędy przezwyciężane były od drugiej połowy lat pięćdziesiątych, w toku badań własnych i dzięki wciąż lepszemu zapoznawaniu się z rozwojem i najnowszymi osiągnięciami psychologii na świccie.

Ważną pomocą w tym zakresie i punktem zwrotnym w kształceniu młodej kadry psychologów było uruchomienie w 1950/51 r. w Uniwersytetach Warszawskim i Poznańskim (a w latach późniejszych w Krakowie 1958/59, Wrocławiu 1967/68, ostatnio zaś w Łodzi) osobnych studiów psychologicznych, zamiast dawnego systemu kształcenia psychologów w ramach filozofii lub pedagogiki. Te nowe studia, znacznie rozszo-

^1,1 T. Tomaszewski Zasady psychologii w ZSRR, 1949; W sprincie klasowego'rha rnkleru psychologii polskiej. „Myli Współczesna" 1950, nr 7; Kryzys metodologiczny «i psychologii. „Przegląd Psychologiczny" 1952, nr 1.

'** 8. Haley Humanizm socjalistyczny w ujęciu psychologii radzieckiej, „Psychologia Wychowawcza", 1040, nr 2-4; Psychologiczna problematyka wieku dojrzewania. „Myli Współczesna" 1950, nr 7.

^,M M. Zebrowska (red.) Psychologia n wojowa, 1957. — M. Zebrowska /lymmiłkn rozwoju psychicznego to okresie dorastania. „Zeszyty Problemowe •Kosmos*" HW0, nr 11.

rzont*. uw/ględniuly filozofie/nr*, przyrodnicze 1 społcc/ne auprkty nowoczesnej psychologii inutcrlallHtyc/ncJ, pozwalając ukU-nml<owiić kształci-nie psychologów zgodnie / nowymi koncepcjami teoretycznymi i uktuol nymi potrzebami praktyki .-.połci znej. Miało to duże znaczenie także dla badań naukowych w zakresie psychologii rozwojowej.

Badania te skupiają sic; nadal — jak przed wojną — w katedrach uniwersyteckich ^1,4 i to głównie w Krakowie, Poznaniu- i Warszawie. Początkowo nieliczne i tematycznie bardzo rozdrobniono, badania te zac zynają stopniowo koncentrować sic; przede wszystkim wokół trzech grup problemów: rozwoju myślenia i mowy dziecka, kształtowania się osobowości dzieci i młodzieży oraz zaburzeń w ich rozwoju psychicznym.^-

Rozwojem mowy i myślenia zajmował się w dalszym ciągu w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych Stefan Szuman wraz swoimi współpracownikami, głównie Marią Przetacznikową i Lidią <!*-p-portową. Prowadzili oni w tym zakresie systematyczne, wieloletnie badania, których wyniki publikowane były kolejno w wydawnictwach fachowych, a ukoronowane zostały poważnym dziełem zbiorowym: O rtrz-woju-języka i myślenia dziecka ^,M. Przedstawiono w nim metodę i najwuż niejsze osiągnięcia tych badań. Akcent w pracach zespołu krakowskiego przesuwa się coraz bardziej z analizy języka dziecka od strony lormalnoj na szukanie współzależności między rozwojem mowy, myślenia i działania. W badaniach podłużnych zgromadzono pokaźny materiał obsc.rwa cyjny w postaci tzw. dzienników mowy dziecka, na podstawie którego to materiału analizowano rozwój zdolności dziecka do ujmowania i wyrażaniu w mowie przedmiotów, zjawisk i czynności oraz ich cech i stosunków między nimi^1M. Analizą wypowiedzi zdaniowych dzieci zajął się następnie

'** Nie powstała dotychczas żadna instytucja naukowa, która zajmowałaby nł*; jedynie badaniami z zakresu psychologii rozwojowej, a i katedry uniwersytecka- lq-caą tę problematykę z zagadnieniami psychologii wychowawczej.

^1,5 O rozwoju języka i myślenia dziecka, pod red. S. Szumana, 1988.

^,H S. Szuman Rozwój treści słownika dzieci. „Studia Pedagogiczne", t.. II, 1985 (przedrukowane z pewnymi zmianami w: O rozwoju języka..., jw.); Rozwój imion własnych i rzeczowników osobowych w mowie dziecka oraz ich rola w poznawaniu środowiska rodzinnego i pozarodzinnego. W: Dziesięciolecie WSP w Krakowie, 1937, i in. — M. Przctacznikowa Przymiotniki w mowie dziecka u- wieku przedszkolnym. „Studia Pedagogiczne”, t. II, 1955; Rozwój i rola przysłówków w mowie i myśleniu dziecka do lat trzech. „Biuletyn Polskiego Tow. Językowego", 1958; Odzwierciedlanie cech przedmiotów i zjawisk w mowie dziecka w wieku przedszkolnym, 1959; Rozwój i funkcje przymiotników w mowie dzieci do lat sześciu. W: O rozwoju języka... jw.

L. Goppertown Pola rozumienia i wyrażania stosunków określonych przytmkami u dzieci 2 - J-letnłch. „Studia Psychologiczne", t II, 1057; Pola spójników hipntaktyer-łiyrh u' ujmowaniu stosunków przez dzieci, 1989; Rola rozumienia i posłuylwanm się przez dzieci pojęciami stosunków okrflianyrnl przez przyimki i przysłówki. W: O rozwoju języka , jw.