53247 strona0019 (3)

66 Maria Zebrowska I Zofia Babska

psychologii, jak też innych niż psychologia rozwojowa i ogólna dzlul- • psychologii. Mamy tu na myśli takie dyscypliny, jak: lingwistyka, nsuhif fizjologia, etologia, genetyka behawioralna, teoria automatów 1 .synli-nu• teoria informacji, psychologia matematyczna i psychologia zwierząt * ‘* reg spośród tych dyscyplin rozszerzyło swe zainteresowania na zagadnie nia rozwoju, w wyniku czego powstały: fizjologia r o z w o J o v» • rozwojowa genetyka behawioralna, psychollngwl styka rozwojowa. Rozwojowe badania podejmowane były rów»>'*l na terenie psychologii zwierząt. To, co wnosiły do psychologii wslun- • ■■■ wyżej dyscypliny, nie mieściło się w schematach myślowych utaił’ U w poprzednich okresach i łącznie z teorią rozwoju Piagetn oraz. pn/nu>‘ czymi koncepcjami motywacji prowadziło do kryzysu tych s( hrnmli.* Poświęcimy tej sprawie nieco uwagi.

Przejawy kryzysu w psychologii dziecka. Była już mowa o mmlliilą" i się orientacji teoretycznej, dążeniu do wyjaśniania zjawisk w om«Mvl«..n skicj psychologii dziecka. Szeroko akceptowanym hasłem stuło «di< badanie zjawisk złożonych, specyficznie ludzkich I dni nanie tym samym rewolucji w psychologii, co w 1960 r. D. O. Ilahk nazwał obowiązkiem psychologów amerykańskich⁷⁴. Złożonymi, spn yfl- • nie ludzkimi zjawiskami, które stanęły w centrum uwagi badaczy, I I poznanie i m o w' a.

W podejściu do badania tych zjawisk zarysowały się dwie żmudni¹ < grupy stanowisk teoretycznych. Jedna obejmowała różne formy k.uily nuacji koncepcji mających już długą tradycję. Drugą grupę konną., u łączy gwałtowne przeciwstawianie się amerykańskim tradycjom teorrd . -nym. Do pierwszej grupy zaliczamy koncepcje zwane n e o h «• h u u liry styczny mi czy neoasocjacjonistycznymi, stanowiące kontymia i.i teorii S—R. Istotnym dla nich momentem jest próba wyjaśnieniu /!<>* nych zjawisk, takich, jak np. myślenie, mowa, za pomocą praw u< i-niK się, stwierdzonych w badaniach zjawisk elementarnych. Podstawom . mechanizmem rozwoju, a w tym rozwoju mowy i myślenia, jest w śwl-tle tych koncepcji powstawanie związków między bodźcami .i ronkcjnml Procesy myślenia ujmowano w tym kontekście od połowy lat plęf d/l. »ią tych jako procesy mediacyjne⁷⁶, pośredniczące między Imd* cem a reakcją, zjawiska zaś opanowywania i funkcjonowania języku »|u wadzano do warunkowania instrumentalnego.

¹⁴ D. O. Hcbb The American rcrolulion. „American Psychnloyliil" 1060, # IM

745.

¹¹ Por. E. D. Borlyne iStruktura i kierunek myślenia. Warr/nwn 1060.

¹⁴ Por. teoria mediacji przedstawiona w pracy: O. E Osflood Method atut in cxpcrimental psychologu, lP^e3.

/.»r,v* łilNtiiiII psychologii rozwojowo) w XX Wirku 07

Alul gkicrowany mt tali .posób wyjaśnianiu zjawisk nndn/idł / kilku •• ii At tik len pojawił ii*; wru/ z ,,paradygmatami" (używając określeń

ł u K u li n a) ”, nowymi nn terenie amerykańskim. Stanowiły Je* takie i In juk: ,.struktura", „schemat", „reguła", „strategio" Itp.

Pue* pojęcie „struktura", odnoszone do zjawisk językowych, roz.u-luiiiin organizację syntaktyczną opisywaną jako zespół reguł (konitrukt ' Mutyi -my), którymi posługuje się mówiący. Struktury tej nie da się ulu i\ zaobserwować bezpośrednio, można o jej Istnieniu tylko wnlosko-Iłównii*/. dziecko nie nabyło podstawowych struktur językowych po-i —i • doświadczenia językowe, tj. zetknięcie się z powierzchniową stroną i.- hu, f. Językiem takim, jakim go słyszy. Ze strukturami tymi przycho-Ul |u/ na świat. Jako na przejaw Istnienia struktur językowych wakazy-.....i mi uniwersalia językowe, tj. reguły składni wspólno dlii

•    myli języków, jak też na fakt, iż dzieci, niezależnie od rodzaju swych upvkowych doświadczeń, jeśli znajdą się w otoczeniu posługującym nI« |mI<Iim4 Językiem, w sposób nieuchronny, w bardzo krótkim czasie opa

.....ilją ten Język”. Mechanizmem rozwoju mowy dziecka Jest w oma

miNwyin ujęciu (wetlług naszej interpretacji) wchłanianie, czy inaczej •o.iwiąi asymilowanie tych spośród wszystkich doświadczeń językowych,

•    M"i v 1111 dziecko styka się i które odpowiadają posiadanym juz przez nie li <il« Ilirom.

Analogiczną funkcję, jak „struktura" w psycholingwistyce, pełniło po i I.- „Nchematu", używane przez J. P i a g e t a. W ujęciu tego autora |i.iil«inwowym procesem roz.woju poznania jest asymilacja rzeczywistości Im |Miu|iulanych przez, podmiot schematów, idąca nieuchronnie w parze « akomodacją (dostosowywaniem, przekształcaniem) tych schematów, J* śll > yiniign tego rzeczywistość (por. rozdz. VI, E, 4).

iii lentaeja innu niż. neobohawiorystyczna w badaniach nad złożonymi

......inni poznawczymi płynęła również z prób zastosowania eyborno

i Miiych teorii maszyn i systemów na terenie psychologii”. ł ..,|iy te polegały na opracowywaniu programów maszynowych (przi*|>l niguł) symulujących czynność myślenia i na tworzeniu teorii my »lvalM przez weryfikację tych programów. Weryfikacja modelu. Jakim Jest i uMiani, dokonuje się w sposób odmienny niż przyjęty w naukach eka i • i ymentnlnych, mianowicie prz.cz zestawienie wyniku funkcjonowania

•i Paradygmaty— to „perspektywy po/nawe/.e wyznaczające sposób uprnwłn-Mli i mi u ki w danej epoce". Por. T. S. Kuhn Struktura rewolucji naukowych. War-i «wm IU6S, np. a. 1«8 (wyd. I w języku anglalaklm—1»82).

* l*or. (». Shugar Nowe kierunki badart nnuTi/kaó.skicb nad rozwojem mowy i*ifi ku ,,1'Mychologln Wychowawcza" 186D, nr 2. ». 166- 188.

'• Pm nn przykład J. Kozialockl 'Zagadnienia i>iychologli myślenta,    (rozdz.

u Pmuramy aymulującr nynnołć myAlcnlu"). •’»> • dula/c.