83219 skanuj0037

B) ZAOPATRZENIE NA STAROŚĆ

Można byłoby przypuszczać, żc stary człowiek wiódł w społeczeństwie przedprze-mystowym szczęśliwsze życie, po pierwsze dłatego, że nic istniał stan spoczynku, zachował zatem swoje społeczno-zawodowe funkcje, po wtóre zaś. bo był częścią rodziny i miał w niej do wykonania ważne zadania wychowawcze. Jednak te ostatnie nie zdarzały się dość powszechnie. ponieważ na skutek późnego zawierania małżeństw w społeczeństwie zachodnim oraz niedługiego spodziewanego wieku przeżycia okresy życia dziadków i wnuków nic nakładały się wystarczająco. Dla pokolenia urodzonego w pierwszej połowie XX w. nie było takie oczywiste, że wnuki zastaną jeszcze swoich dziadków przy życiu, podczas gdy dzisiaj nierzadko zdarza się. że żyją w tym samym czasie cztery' pokolenia¹¹⁰.

Jeśli starszy człowiek epoki przedprzemysłowęj mógł rzeczywiście dłużej wykonywać zadania związane z pracą, to zależało to od jego zdolności do pracy oraz kandydatów gotowych zająć jego miejsce w społeczeństwie, co zgoła nie zawsze było mile widziane i stwarzało potencjalnie konfliktowy, a na pewno nic idyllicznie harmonijny układ. Pewnego rodzaju rozwiązanie istniało tylko w rolnictwie, gdzie para starych wieśniaków przekazywała gospodarstwo i odchodziła na dożywocie, nierzadko do własnego domku. Jednak było to możliwe tylko u pozostających w mniejszości zamożnych chłopów, uboższym zaś - najmitom czy' rzemieślnikom w mieście - pozostawało pracować tak długo, jak to było możliwe, a następnie poszukać sobie kąta u własnej rodziny czy gdzie indziej, niejako na zasadzie łaski. Rzemieślnik miał niekiedy obok siebie dzielnego czeladnika, który już kalkulował sobie schedę po nim przez późniejsze małżeństwo z majstrową, co pewnie także nie tworzyło zbyt uszczęśliwiającego układu²¹.

Ludzie starzy’ cierpiący biedę mogli, tak jak inni biedacy, liczyć na pomoc gmin; dopóki w Anglii zachowywały ważność dawne poorlaws z początku czasów nowożytnych, większość biedaków otrzymywała tam pewnego rodzaju jentę”²². W niektórych gałęziach przemysłu, zwłaszcza w kryjącym w sobie duże ryzyko górnictwie, istniały bractwa mające wspólne kasy, do których wszyscy wpłacali, aby otrzymywać zaopatrzenie na starość. Chodziło przy tym. rzecz jasna, przede wszystkim o zaopatrzenie wdów i sierot²³. Podobnie rzecz miała się z początkami emerytur, które tworzące się państwa, rozbudowując swoją administrację i stałą armię opartą na klasie dożywotnich urzędników służby państwowej, wyznaczały im oraz wdowom i sierotom zrazu na zasadzie łaski. Samych inwalidów wojennych „koszarowano^- najpierw w Htoel des Inralides w 1674 r. w Paryżu, następnie w 1682 r. w Anglii, w 1705 r. w Prusach i 1728 r. w Austrii; dla dzieci żołnierzy istniały wojskowe sierocińce, na przykład w Poczdamie. W XVIII i XIX w. usystematyzowano zasady wypłacania emerytur urzędnikom, ustanawiając regularne prawo do nich i organizując w sposób, który zachowuje ważność do dziś²⁴. Jednocześnie

przcdsięl rentowe, angielsku zaopair/i

tów. a oc kiedy taki wymiarze o stan sp pracowak nic wysta w większo ryunydai mlędzypok ichemcryi nych ludz z problem

granic wie łooegown Niezależni nosi wyra starczej, już w 197 zpowodi tu do czyn cvch do

słym znaci zdrowie:

Generatimten

Sojałtesełuci

164

1

Erhard Cfoojka. Gatkkhte der GmfirhernroBen. s. 353.

²¹ Richard van Dubnen. Kultur und ABtag. t l.Ł 201-205. ^łi Smith, w: Paul Johnson, Pat Thane (red.). OUAge, s. 64-95.

” Richard van Dolmen, Kultur und Alltag. t. 1, s. 205.

” Chmiopli Conrad. Ule Entstdwng des moderntn Ruheskmdrs. Deutsdiland im Intemationalen \enckich. .Geschśchtc und Gcsdfcdufr 14 (198$). v 423.