skanuj0012 (58)

Na funkcje SI Pu można spojrzeć z dwóch punktów widzenia: funkcji jakie mogą wypełniać poszczególne moduły oprogramowania i funkcji użytkowych, cz\ii oczekiwań użytkowników.

Funkcje oprogramowania są wymienione miedzy innymi w definicji GIS wg ESR1. Są to funkcje umożliwiające zbieranie, gromadzenie, aktualizacje i przetwarzanie danych, później analizy danych i wizualizacje danych lub wyników analiz. Zwolennicy szerokiego rozumienia GISu podkreślają, że jedną z najważniejszych funkcji jest wykonywanie analiz przestrzennych.

Z punktu widzenia potrzeb użytkownika P. Laurini [32J wyróżnia trzy podstawowe funkcje GISu:

■    pomoc w codziennym zarządzaniu terenem lub instytucją,

■    pomoc w podejmowaniu decyzji poprzez dostarczanie informacji starannie wyselek-cjonowanych, umożliwiających porównanie hipotez,

■    przekazywanie informaq'i między różnymi użytkownikami, służbami oraz administracjami.

Od GISu oczekuje się więc głównie wytwarzania i przekazywania informacji.

Badanie potrzeb użytkowników, ustalanie zakresu potrzebnych danych, określenie szczegółowych funkcji systemu są to czynności długookresowe, powtarzane w różnych etapach projektowania systemu. W pierwszym etapie należy poznać funkcjonowanie, obowiązki i uprawnienia instytucji, która będzie użytkownikiem systemu.

W założeniach do projektu celowego napisano: „zakres tematyczny baz danych przestrzennych powinien zaspokoić potrzeby informacyjne samorządu wojewódzkiego" i dalej, że „prace badawczo-rozwojowe określą użytkowników i funkcje systemu baz danych przestrzennych".

Z analizy regionalnych systemów informacji przestrzennej już funkcjonujących za granicą (Kanada, Francja, Niemcy, USA, agendy ONZ, agendy Komisji Europejskiej) wynikło, że w przypadku województwa mazowieckiego najważniejszym użytkownikiem Systemu Baz Danych Przestrzennych powinien być Urząd Marszałkowski wraz / jego jednostkami organizacyjnymi i jednostkami podlegającymi oraz Kancelaria Sejmiku Województwa i radni województwa.

Po przeanalizowaniu ustaw i rozporządzeń wykonawczych dotyczących samorządów różnych szczebli, innych ustaw i rozporządzeń, z których wynikają zobowiązania dotyczące zarządzania województwem, oraz po przeglądzie projektów systemów informacji przestrzennej tworzonych w innych województwach, krąg przyszłych użytkowników System rozszerzono o:

• Urząd Wojewódzki w Warszawie i jego jednostki,

■    służby i inspekcje odpowiadające głównie za stan środowiska i bezpieczeństwo obywateli,

■    obywateli, sektor prywatny, organizacje społeczne, instytucje naukowe. Potrzeby obywateli i sektora prywatnego są na razie najsłabiej wyartykułowane, ale będą szybko rosły w miarę rozwoju inicjatyw obywatelskich. Potrzeby te ujawniają się obecnie głównie podczas konsultacji planów zagospodarowania przestrzennego i projektów lokalizacji uciążliwych inwestycji.

Tak określony zakres użytkowników stworzył punkt wyjścia do badania zakresu danych, które powinny być gromadzone w bazach danych.

Trzeba tu jednak dodać, że zarówno krąg użytkowników, jak i propozycje zakresu danych zmieniały się w trakcie realizacji projektu. Będą też się zmieniały w trakcie funkcjonowania Systemu. Wynika to z postanowień w planowanych do wdrożenia ustawach (o dostępie do informacji, o informatyzaqi administracji publicznej, o społeczeństwie informacyjnym, o systemie informacji oświatowej) i z aktualizacji obowiązujących ustaw, np. „Prawo geodezyjne i kartograficzne". Wyniki tego zadania można lepiej interpretować, jeżeli się je rozpatruje razem z wynikami zadania nr 2, w którym badano zakres potrzebnych danych i ich szczegółowość.

3.2. Analiza zakresu potrzebnych danych, ich szczegółowości i źródeł pozyskania

W realizacji tego zadania zastosowano podejście funkcjonalne, eksponujące funkcje Systemu wynikające z potrzeb użytkowników. Jak wspomniano w poprzednim punkcie, jest ono inne niż podejście technologiczne, zwracające więcej uwagi na wymagania sprzętowe, oprogramowanie i formalną strukturę baz danych. W opinii realizatorów projektu można zaproponować optymalną konfigurację sprzętu, oprogramowania i strukturę baz danych dopiero po wcześniejszym zdefiniowaniu zakresu danych, ich dokładności i wynikającej z tego objętości zbiorów, które będą gromadzone w bazach danych.

Ustalenie zakresu potrzebnych danych rozpoczęto od poznawania funkcjonowania instytucji, które będą korzystać z Systemu. Na podstawie aktów prawnych, regulaminów i statutów instytucji zestawiono listy obowiązków i uprawnień instytucji, między innymi tych, które są związane z danymi przestrzennymi.

Następnie przygotowano ankiety dla instytucji. Wypełnianie ankiet było poprzedzone spotkaniami z przedstawicielami Wydziałów Urzędu Marszałkowskiego (w starej strukturze organizacyjnej) i rozmowami w jednostkach. Konstrukcja ankiety była oparta na następującym rozumowaniu: zapisane w przepisach uprawnienia i obowiązki rodzą pewne typy działań. W wyniku tych działań powstają pewne dokumenty mające moc prawną lub materiały o innym charakterze. Do opracowania tych dokumentów i materiałów są potrzebne dane o charakterze nieprzestrzennym i przestrzennym. Zestawienie tych danych z wyspecyfikowaniem źródeł, z których są lub mogą być pozyskiwane, ich dokładności geometrycznej i tematycznej powinno dać pierwszą listę zapotrzebowania użytkowników Systemu na dane.

Ankieta zawierała między innymi pytania dotyczące:

■ rodzaju danych potrzebnych do bieżącej pracy,

• rodzaju danych i opracowań wymienianych z innymi jednostkami,

• liczby pracowników, którzy będą korzystać z Systemu i ich przygotowania informatycznego,

■    posiadanego sprzętu i oprogramowania,

■    posiadanych baz danych i innych materiałów źródłowych,

■    oceny niedostatków danych wykorzystywanych obecnie,

■    oceny, jakich danych najbardziej brakuje do wykonywania obecnych zadań jednostki,

■    chęci udziału w szkoleniach na temat S1P i baz danych.

Ankiety wypełniło 17 jednostek Urzędu Marszałkowskiego.

Po zmianie struktur)' organizacyjnej Urzędu Marszałkowskiego (powstaniu departamentów) uzupełniono wyniki analiz sporządzonych na podstawie odpowiedzi na pytania zawarte w ankietach. Zasięgnięto również opinii w jednostkach spoza Urzędu Marszałkowskiego:    Wojewódzkim Inspektoracie

Ochrony Środowiska, Kuratorium Oświaty, Biurze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Wojewódzkim Urzędzie Pracy, Urzędzie Statystycznym w Warszawie, Głównym Urzędzie Statystycznym, Głównym Urzędzie Geodezji i Kartografii, Urzędzie Miejskim w Warszawie.

Z analizy ankiet i z redefinicji wynikło, że w bazach danych należy zgromadzić dane dotyczące następujących zagadnień:

1. Środowisko naturalne i ochrona środowiska:

■    rzeczywisty stan zagospodarowania terenu (mapa pokrycia terenu);

■    plany zagospodarowania przestrzennego województwa, powiatów, gmin;

■    priorytety ekologiczne wynikające z polityki ekologicznej państwa;

■    dla wybranych obszarów dokładniejsze dane dotyczące szaty roślinnej, walorów krajobrazowych, rekreacyjnych, kulturowych czy produkcyjnych;

■    lokalizacja i charakterystyka obszarów oraz obiektów prawnie chronionych;

■    hydrografia i wody powierzchniowe wraz z danymi opisowymi o zróżnicowanej szczegółowości, obszary zagrożone powodzią (możliwość przeprowadzenia symulacji ewakuacji

29