3 (2707)

postaw i systemu wartości. Oddziaływanie to można analizować z wielu punktów widzenia, np. wartości estetycznej, przekazywanych treści ild., a także różnych programów (dJa dorosłych, dia dzieci) i różnych nadawców (telewizja publiczna, prywatna)

Celem prezentowanego opracowania jest analiza treści programów przeznaczonych dla dzieci, a nadawanych przez polską telewizję publiczną (program I i II) i ocenianie ich z punktu widzenia wartości wychowawczej. Szczególnym przedmiotem zainteresowania jest wpływ percepcji obrazów' przemocy.

Opinie odbiorców o scenach przemocy prezentowanych w telewizji

Jak pisze Marta Wołkowycka w „Polityce"⁶¹. w wybranym przypadkowo dniu w programach Telewizji Polskiej umierało 14 osób: 11 śmiercią dokumentalną (reportaże o zamieszkach itp.), 3 śmiercią fabularną (serial kry minalny i dobranocka). To spostrzeżenie może potwierdzić każdy kto poświęci dowolnie wybrany dzień na analizowanie programu pod kątem prezentow-anej w nim przemocy. Do zabijania trzeba dodać rany, wybuchy, uderzenia, pożary oraz ekspresję rozpaczy i smutku.

Badania przeprowadzone przez OBOP w 1994 r.^7> nie pokazują jednak, by publiczność była tą sytuacją specjalnie zaniepokojona. Jako szczególnie drażniące i oburzające w telewizji wymieniło sceny brutalne (morderstwa, zabijanie, agresję, przemoc) zaledwie 8% badanych.

Szczegółowa analiza wypowiedzi respondentów na temat akceptacji scen brutalnych ukazuje, żc 52% widzów uważa, że jest ich w telewizji w sam raz i procent ten ma tendencję rosnącą. Zwolennicy filmów' zawierających sceny brutalne uważają, że są one dobrą, emocjonującą rozryw^rką, zaś przeciwnicy obawiają się przede wszystkim demoralizacji młodego pokolenia.

Respondenci pytani o to, czy sceny rażące pojawiają się zbyt często, uważają w' większości wypadków (65%), że dzieje się tak raczej rzadko lub bardzo rzadko, 5% nic ma zdania na ten temat, 27% uważa, żc dzieje się tak dość często, a tylko 3%, że bardzo często. Z drugiej

⁴¹ M. Wołkowycka: Kana! śmierci. ..Polityka" 1994 nr 27.

^r' Program telewizyjny dla najmłodszych w opinii opiekunów dzieci. W-wa 1994 OBOP.

strony 57% badanych sądzi, że filmy takie powinny być nadawane w późnych godzinach wieczornych, a więc uważa, że nie są stosowne dla dzieci, choć 11 % nic widzi powodu do żadnych ograniczeń.

Ogólnie biorąc widzowie nie są zbyt zaniepokojeni ilością scen drastycznych, choc stosunek do nich jest wyraźnie uzależniony od pici (kobiety są częściej przeciwniczkami scen drastycznych), wieku (częściej przeciwne są o-soby starsze), wykształcenia (zwolennikami są częściej ludzie o niższym wykształceniu) i religijności (wierzący są częściej przeciwni).

Przedstawione przez OBOP opinie zdają się uspokajać nadawców. Zastanowić się jednak trzeba nad tym. czy odbiorcy są w stanic sam: ocenić skutki, jakie niesie percepcja scen brutalnych? Czym innym jest opinia o wpływie, a C2ym innym wpływ rzeczywisty. Naiwna wydaje się wiara, że widzowie, szczególnie dzieci, rozróżniają fikcję od rzeczywistości, zachowują dystans do przedstawianych treści i obiektywnie je oceniają, a nawet gdyby tak było, to istnieje także niekontrolowane działanie emocji. „Głosy twierdzące, że wpływ telewizyjnej fikcji na realny świat jest niewielki łatwo uciszyć przypominając o miliardach wy Jawa-nych - by najmniej nie z pobudek filantropijnych - na reklamę telewizyjną²’.

Równocześnie podnoszą się głosy ostrzegające przed „instruktażowym" działaniem telewizyjnych obrazów przemocy. Ponieważ jednak nie wszy scy obrazy tc naśladują, sprzeciw był lekceważony przez osoby z jednej strony lubiące oglądanie scen drastycznych, a z drugiej twierdzące, że nie ma ich w telewizji za dużo.

Badania nad oddziaływaniem telewizji na osobowość dzieci

Zbadanie oddziaływania telewizji na osobowość odbiorcy nastręcza bardzo wiele problemów metodologicznych. Trudno wyodrębnić wpływ telewizji spośród innych czynników wpływu, a także określić, które cechy stwierdzone u odbiorców zależą od tełewizji i w jakim zakresie. W wypadku stwierdzenia korelacji międzyjakąśccchą a intensywnym Korzystaniem z telewizji trudno określić, czy cecha ta była przyczy ną czy skutkiem zainteresowania telewizją.

Najpewniejszym sposobem byłoby zastoso-

^8: P. Bawolec: Telwizju przemocy. ..Wprost' 1994 nr 25.