86162 kem102

SWITHJOD 202

SWITHJOD 202

podał swoje prawdziwe imię i wyjawił powód wizyty. Wątpliwości Fjolswinna rozwiał ostatecznie widok straszliwych psów, —> Gifra i Geriego, łaszących się do przybysza, więc obwieścił Menglód przybycie gościa, którego dziewczyna powitała jako od dawna oczekiwanego przyszłego małżonka.

Swipdag jest postacią wyjątkowo trudną do zinterpretowania Z jednej strony (rozmowa z martwą wieszczką, wędrówka, fałszywe imię, dociekliwość) przypomina —> Odina, z drugiej zaś —> Freya (zob. Gerd). Zmieszanie obu bogów zdaje się odpowiadać przemieszaniu —> Frigg i —» Freyji w postaci Menglód.

SWITHJOD (Syipjóó - „Szwecja”), nazwa dwóch krain, w „uczonej” literaturze odróżnianych określeniami Wielka i Mała. Wedle Sagi o Ynglingach Wielka (hinn miłda) albo Zimna (kalda) Swithjod (Wielka/Zim-na Szwecja), utożsamiana z tzw. Wielką Scytią, leżała na północ od Morza Czarnego, na pograniczu Europy i Azji, ale w pierwszej redakcji pochodzącego najpewniej z końca XIII w. traktaciku O zasiedleniu ziemi przez synów Noego (albo po prostu O synach Noego) zlokalizowano ją w głębi Azji, a w^r o jakieś 50 lat wcześniejszym tzw^r. // Opisie ziemi - nawet w Afryce (!). Umiejscowienie Wielkiej Swithjod w Azji i na pograniczu europęjsko-azjatyckim niewątpliwie pozostaje w związku z pseudo-etymologicznym łączeniem —> Asów z Azją (i Troją), ale także z nadczarnomorskimi siedzibami Gotów. Określenie Mała Swithjod (Syipjóó hinn winni) odnosi się do Szwecji skandynawskiej.

Nazwa pochodzi ze *Swi-piud- „Swejski [Szwedzki] naród”, dosł. „Swój naród”, co jest wyrazem typowego dla wielu ludów kultu rowego et nocentr y z mu wy kórz y s tu j ą -cego uniwersalną opozycję swój-obcy albo własny-cudzy (szczególny przypadek ogólniejszego dualizmu clobry-zły). Nazwa ta znana była także poza Skandynawią: w pewnej osiemnastowiecznej rosyjskiej pieśni ludowej Szwecja określona została jako Switskaja ziemlja.

SYN (Syn - „Odmowa ", „Zaprzeczenie”, „Odpowiedź”), jedna z —> Asynij, strażniczka wejść (do -» Asgardu?). Ojej przychylność zabiegali wszyscy ci, którzy na thingu (ping - „zgromadzenie ludowe; sąd”) zamierzali odeprzeć stawiane im zarzuty.

SYR (Syr - „Świnia”, „Maciora”), wedle Młodszej Eddy (Omamienie Gylfiego) inne imię (tj. przydomek) —> Freyji. Propozycja uważająca Syr za wariant teonimu Dea Syria („Bogini Syryjska”, tj. Atargads) nie jest oparta na sensownych podstawach.

Przydomek bogini pozostaje w niewątpliwym związku z jej funkcją patronki płodności i bogactwa; por. pierścień zwany Swiagris (Swagriss), tj. „Sw^rejska/Szwedzka Świnia” (zob. Adiłs; Hrolf). Indoeuropej-skie dane mitologiczne św iadczą, że Świnia była zwierzęcym ucieleśnieniem kobiecości nie w dzisiejszym emocjonalno-estetycznym znaczeniu, ale w sensie praktyczno-rozrod-czym; por. przydomek sły nnej z nadzwyczajnej płodności trojańskiej królowej Hekabe - Chojrile (z greckiego choiros - „Świnia; kobiecy organ rodny”).

laki sam przydomek, Świnia, bez najmniejszego śladu złośliwości (choć z pewną niechęcią odnoszącą się do mało wojowniczego usposobienia), nosił lokalny wschod-nionorweski konung Sigurd, prawnuk króla Haralda Pięknowłosego, ojczym króla Olafa Tłustego (Świętego) i rodzony ojciec sławnego z awanturniczego życia króla Haralda Twardego. Saga o Olafie Świętym powiada o Sigurdzie, „że był bardzo pracowitym człowiekiem i bardzo dobrym gospodarzem. Sam zarządzał majątkiem i doglądał bydła (...). Nie lubił się chwalić i wiele gadać. Był człowiekiem najmądrzejszym w całej Norwegii i bardzo bogatym.*’

Tanngnjostr i Tanngrisnir

(Tanngnjóstr - „Trzaskający Zębami”. Tanngrisnir - „Zgrzytający Zębami”), kozły ciągnące bojowy wóz (reió) —» Thora. Bóg mógł je zarżnąć i zjeść, ale kości i skórę musiał zachować w całości, bowiem poświęcenie tych resztek jego piorunowym młotem.

Thjalfi

203

Magyawrszagi lifting kiełek Peter Paul sen, Budapest 1933. Ze zbiorów biblioteki Muzeum Archeologicznego

w Poznaniu. Repr. L. Berowski/Agencja Archiwum

Bryzowa część uprzęży z wyobrażeniami fantastycznych potworów (Sollested, Dania)

Mjóllnirem, przywracało zwierzęta cło życia (zob. Sahrimnir). Podczas pobytu Tho-ra u olbrzyma —> Egila¹ syn gospodarza, -> Thjalfi, wbrew zaleceniom gościa a za namową złośliwego —» Lokiego, rozłupał kość biodrową jednego z kozłów i wyssał z niej szpik, czym spowodował trwałe kalectwo zwierzęcia. Thor zdołał opanować swój morderczy gniew, ale zażądał oddania sobie na służbę dzieci Egila, Thjalfiego i —> Róskwy.

Imiona kozłów nawiązują z jednej strony do wściekłości (grimmr), cechy wojowników w ogóle, a 1 hora w szczególności (zob. berserkowie), z drugiej zaś - do odgłosów burzy (stisl. grimmr jest pokrewne poi. grzmieć:) wywoływanych przez koła boskiego wozu (reić znaczy „wóz” i „grom”). W wierzeniach Indoeuropejczyków kozioł był zwierzęcym symbolem wojowniczości i męskiego aspektu płodności. Indoariowie utożsamiali go z bogiem wojny Skandą, a jako Adźa Ekapad („Jednonogi Kozioł”) stanowił u nich zoomorficzny wariant błyskawicy. Symbolika ta w pełni przystaje do fu n kej i Th ora.

Motyw powrotu do życia nie tylko zabitych, ale i spożytych zwierząt przy zachowaniu bez uszczerbku ich kośćca, znany jest mitologii celtyckiej (irlandzkiej): sześć świń odznaczających się tą niezwykłą cechą stało się własnością Luga odbierającego okup za śmierć Ciana.

C.W. von Sydow, Torsford till Utgarrl. I. Torsbock-laktning, „Danska Studier* 1910.

Thjalfi (1’jdlfi; znaczenie niepewne: „Robotnik”? „Wielce Spieszący Się”? „Spętany”?), syn olbrzyma —» Egila¹, szybkono-gi brat -> Róskwy, wraz z którą zmuszony był wstąpić na służbę u —» Thora po mimowolnej krzywdzie wyrządzonej jednemu z boskich kozłów (zob. Tanngnjostr i lann-grisnir). Został „giermkiem” boga i wiernie mu służył. Sprytnie pomógł panu w walce z kamiennym —» I Irungnirem, sam zaś pokonał i zabił glinianego —» Mókkurkalfie-go. Podczas wizyty w —> Utgardzie przegrał iluzoryczne wyścigi z —»liugiin, ale porażka ta nie zaszkodziła jego opinii najszybszego ze śmiertelnych.

Thjalfi wydaje się być swoistym („uszlachetnionym”?) odpowiednikiem —> Lokiego jako towarzysza Thora. Interesująca hipoteza proponuje ujęcie T hjalfiego i Lokiego