87117 skanowanie0025 (15)

Alkaloid)'

Anita Biesiada

Mandragora officinarum wieloletnia byl na z rodź. psi-mkowatycn, występująca na obszarze śródziemnomorskim i Bliskim Wschodzie, jest uprawiana. Dorasta do 25-30 cm o grubym kilkudzielnym korzeniu (dl. do 60 cm), karbowanych liściach i silnie skróconym pędzie. Kwitnie niebiesko lub fioletowawo, owoce- żółtawe jagody o ostrym zapachu. Surowiec ziele i korzeń zawiera alkaloidy tropanowe, działa znieczulająco i narkotycznie, stosowana leczniczo w chorobach reumatycznych i artretyzmie, stosowana w homeopatii, roślina trująca.

Roślina magiczna, pierwsze zioło wymienione z nazwy w Starym Testamencie, roślina znana w starożytnym Egipcie, na Bliskim Wschodzie, w Grecji, Hiszpanii, rozróżniano mandragorę samiczą I _samczą miała gwarantować płodność mężczyznom i kobietom

Pokrzyk byl zresztą wykorzystywany świadomie w niecnych celach: do usuwania niewygodnych osób używała go in.in. Agrypina, żona Klaudiusza (którego zresztą otruła), oraz Liwia, żona cesarza Oktawiana Augusta. August był świadom zamiarów żony i przez dłuższy czas im zapobiegał, przygotowując sobie sam jedzenie. Jednak Liwia zatruła sokiem z wilczej jagody figi rosnące na "prywatnym" drzewie Augusta.

Przypadkowe spożycie owoców bielunia dziędzierzawy też może być niebezpieczne. Wiedziano o lym już w średniowieczu, kiedy to bieluń był wykorzystywany jako trucizna.

Groźne może się także okazać zatrucie cykutąjadowitą, czyli szalejem. Wywołuje ona nudności i wymioty, objawy zbliżone do upojenia alkoholowego, a w dalszej kolejności utratę przytomności, drgawki i śmierć, To właśnie cykutą otruty został Sokrates.

ALKALOIDY

Alkaloidy są grupa bardzo ważnych i jednych z najskuteczniejszych su Iw (miej i czynnych stosowanych w medycynie. Wśród stosowanych xr lecznictwie substancji chemicznych izolowanych z roślin wyższych najwięcej należy do tej grupy związków chemicznych. Liczbę alkaloidów izolowanych z roślin ocenia się na około 801)0. pochodzą one z ponad 5000 gatunków roślin.

Alkaloidy stanowią liczną grupę substancji organicznych zawierających w swojej cząsteczce a/.ot, zwykle wbudowany heterocyklicznie.

Cząsteczki alkaloidów zawierają również węgiel, wodór i bardzo często tlen, są z reguły substancjami stałymi, krystalicznymi (nikotyna, pilokarpina są płynami), często o smaku gorzkim.

Jako zasady, są na ogól trudno rozpuszczalne w wodzie, łatwo zaś w rozpuszczalnikach organicznych, podczas gdy ich sole są na jczęściej łatwo rozpuszczalne w wodzie, trudniej zaś w rozpuszczalnikach organicznych. Tc właściwości alkaloidów wykorzystuje się do ich ekstrakcji. Wyjątkiem są związki obojętne jak kołchicyna, niektóre jpuryny.

Związki o słabo alkalicznym charakterze takie jak rezerpina, kołchicyna, nie tworzą soli. W naturze alkaloidy są na ogól optycznie czynne, lewoskrętne.

Za roślinę alkaloidową przyjmuje się taką, która zawiera w którymś z organów powyżej 0,01% tych związków.

W roślinie znajduje się najczęściej kompleks substancji o charakterze alkaloidów, wyjątkowo tylko pojedyncze związki jak rycynina.

Najważniejszymi prekursorami alkaloidów są niektóre aminokwasy i inne substancje związane z nimi.