84164 skanuj0003

Rysunek 8.4

Skaczący (połia|ący) korek przy deprecjacji waluty

CL

2.12 -

I Tunel wahań / kursu walutowego

2.04 -2,02 • 2.00 -1.98 -

-►

Miesiące

korka" (adjustable peg), co obrazowo przestawia górną i dolną granicę ruchów kursowych.

W latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia w wiciu krajach świata wprowadzono mechanizm kursu stałego, ale pełzającego (tzw. skaczący korek — crawttng peg). Miało to miejsce głównie w krajach z relatywnie wysokimi stopami inflacji, ale których władze monetarne nie zdecydowały się na pozbawienie kontroli nad poziomem kursu waluty narodowej i tym samym na pozostawienie jego kształtowania się żywiołowo działającym siłom rynku. Chodziło o pogodzenie negatywnych skutków inflacji z utrzymaniem „przenośnego", relatywnie stabilnego systemu walutowego. Dlatego też ten korek rzeczywiście pełzał (skakał) w dół, przy czym wiadomo było, kiedy i o ile (np. o 1 % w ciągu miesiąca). System crawlingpeg stosowano w wielu krajach świata (m.in. w Polsce) również w latach dziewięćdziesiątych i tak będzie dopóty, dopóki nie rozwiąże się problemu inflacji i towarzyszącego jej bezrobocia. Problemów tych zaś nic można łatwo rozwiązać, stosując mechanizm „skaczącego korka", ponieważ jego wadą jest to, że inflację utrwala i przedłuża w czasie (zob. rysunek 8.4).

W wielu krajach stosuje się współcześnie kursy zmienne regulowane lub nie regulowane. Najczęściej chodzi o kursy kontrolowane (regulowane). Oznacza to, że władze monetarne tych krajów nic pozostawiają kształtowania się kursu walutowego wyłącznie siłom rynku. Mechanizm czystego kursu zmiennego (tzw. czystego floatingu) jest stosowany okresowo i to przez nieliczne kraje. Władze monetarne większości krajów starają się zaz.w7c7.aj w mniejszym lub większym stopniu regulować wahania wymienialnej waluty narodowej. Co więcej, decydują się często na tzw. podwójny (dualny) system kursowy.

Istota dualnego systemu kursowego sprowadza się do tego, że oprócz rynku urzędowego funkcjonuje rynek prywatny (np. rynek kantorowy Polsce). W związku z tym można wyróżnić:

a)    urzędowe kursy walut, mniej lub bardziej usztywnione;

b)    prywatne kursy walut, określone przez siły rynkowe¹.

Kursy walutowe można też podzielić według innych kryteriów, np. na kursy jednolite i na kursy zróżnicowane. Kurs jednolity to kurs o określonym poziomie, stosowany przy zawieraniu wszystkich transakcji znajdujących później swoje odzwierciedlenie w bilansie płatniczym. Kurs zróżnicowany można przedstawiać w różnych przekrojach, m.in.:

a)    podmiotow^ym (stosowanie zróżnicowanych poziomów kursu, np. dla prywatnych osób prawnych i dla przedsiębiorstw państwowych);

b)    przedmiotowym (stosowanie zróżnicowanych poziomów kursu przy różnego rodzaju transakcjach, np. odmiennego dla transakcji handlowych niż dla transakcji usługami czy w obrotach kapitałowych);

c)    geograficznym (stosowanie odmiennego poziomu kursu w stosunkach z różnymi krajami czy grupami krajów).

Kursy walutowe dzieli się też, przyjmując za punkt wyjścia ich stosunek do kursu równowagi. Wyróżnia się wtedy kursy podwartościowe i kursy nadwar-tościowe. Kurs podwartośeiowy (nazywany też czasami kursem nie doszacowa-nym) jest to kurs rynkowy niższy od kursu równowagi długookresowej. Kurs naduartościowy (przeszacowany) zaś jest kursem wyższym od kursu równowagi długookresowej.

Innym kryterium podziału kursów walutowych jest kształtowanie się siły nabywczej walut, których one dotyczą. Zgodnie z tym kryterium wyróżnia się efektywne kursy walutowe (effecti\e rates of exchange) i efektywne realne kursy walutowe (rcal effccti\e rates of exchange). Kurs efektywny jest to kurs średni ważony obliczany w stosunku do walut głównych partnerów' handlowych danego kraju. Jest on sumarycznym miernikiem siły danej waluty wobec w-alut tych partnerów lub, inaczej, informuje, ile więcej lub mniej walut głównych partnerów' można nabyć za jednostkę waluty krajowej w stosunku do wybranego okresu bazowego, przyjmowanego najczęściej za 100. Z kolei efektywny realny kurs walutowy wskazuje, ile więcej lub mniej towarów zagranicznych można uzyskać za pewien wolumen towarów krajow-ych, reprezentowany przez jednostkę waluty krajowej w stosunku do okresu bajowego przyjętego za 100^:.

237

1

Jak pisze K. Lulkowski, Jest to naturalnie jakieś pęknięcie jednolitości mechanizmu, ale miewa tę zaletę, że część nacisku spekulacyjnego na kurs wyładowuje się na tym rynku równoległym, a nic na urzędowym. Może to powodować oscylacje kursu równoległego, ale nie musi oznaczać wycieku rezerw (jeśli bank centralny decyduje się nic interweniować). Rynek i kurs równoległy^-jest równocześnie czułym barometrem społecznych nastrojów i oczekiwań. Może zatem być potraktowany jako część systemu wczesnego ostrzegania przed narastającymi zakłóceniami równowagi monetarnej i społcczno-psychologiczncj". K. Lulkowski, Kursy wymiany..., jw., s. 465-466.

^ł Zob. E. Chrabonszczewska, K. Kalicki, Teoria i polityka..., jw.; E. Najlepszy, Zarządzanie finansami międzynarodowymi, PWF., Warszawa 2000.