87708 P3040860

U. Ogólne klasyfikacja steli

1.3. Ogólna klasyfikacja stali

1.3.1. Stale konstrukcyjne

Ze względu na duże zróżnicowanie wymagań w zakresie składu chemicznego stali, wymagań wytrzymałościowych, istnieją różne kryteria podziału wytwarzanych stali, a mianowicie ze względu na:

O sposób wytwarzania: beasemerowskie, thomasowskie, tyglowe;

□    stopień i sposób odtlenienia: uspokojone, półuspokojone, nieuspo-kojone;

P skład chemiczny: stale węglowe, stale stopowe;

□    jakość: wyższa i niższa, w zależności od stopnia zanieczyszczenia;

□    strukturę: ferryt, austenit, ledeburyt, bainit, cementyt;

O obróbkę cieplną: stale do nawęglania, do ulepszania cieplnego, do hartowania;

O zastosowanie: stale konstrukcyjne, narzędziowe, specjalne.

Do stali niskowęglowych zalicza się te stale, których głównym składnikiem oprócz żelaza jest węgiel o zawartości do 2,0%. Pozostałe składniki, takie jak krzem, mangan, fosfor, siarka, nie powinny przekraczać zawartości odpowiedniej dla danego gatunku stali. Fosfor i siarka są składnikami powodującymi kruchość stali. W budownictwie stosuje się stale węglowe konstrukcyjne: StOS, St3SX. St3SY, St3S. Stale niskowę-glowe dostarcza się jako nieuspokojone StOS, półuspokojone i uspokojone. Stale niskowęglowe gatunków St3, St4 są dostarczane w trzech odmianach S, V, W o jednakowych własnościach wytrzymałościowych (do danego gatunku), lecz o odpowiednio coraz wyższej jakości.

Do stali stopowych zalicza się te stale, które oprócz żelaza i węgla zawierają inne składniki dodane w celu uzyskania potrzebnych własności. Do nąjczęściej stosowanych składników należą: mangan, krzem, nikiel, chrom, wolfram, molibden, wanad, kobalt.

W zależności od składników stale stopowe dzielą się na: t niskostopowe, zawierające 2,5% składników stopowych;

#    średniostopowe, zawierające 2,5 + 5% składników stopowych;

•    wysokostopowe, zawierające powyżej 5% składników stopowych. Stale o podwyższonej wytrzymałości zawierają około 1,5% manganu. Stalą znormalizowaną (po wyżarzeniu) tego typu jest stal 18G2A. Dodatek manganu powoduje wzrost granicy plastyczności. Dodawana na końcu cechy litera A oznacza stal o wyższej jakości i ograniczonej zawartości siarki, fosforu i miedzi.

Stale o podwyższonej odporności na korozję, to stale z dodatkiem miedzi, np. stale StŚSCu, 18G2ACu, a przede wszystkim tzw. stale trudno-rdzewiejące (p. 1.3.2).

Litery na końcu znaku stali oznacząją jej przeznaczenie lub dodatkowe cechy, np.:

S - stal spawał na,

X - stal nieuspokojona,

Y    - stal półuspokojona,

Cu - z dodatkiem miedzi,

V    - z dodatkiem wanadu.

Znak stali niskostopowej składa się z cyfr i liter. Pierwsza liczba oznacza, w przybliżeniu, średnią zawartość węgla w setnych procentach, litery określają pierwiastki stopowe, liczba po literze oznacza procentową

maksymalną aa wartość pierwiastka stopowego, np. znak stali 1802 os* nacza stal niskostopową o zawartości 0,18*1 węgla i 1*2% manganu. Znakowanie barwne stali konstrukcyjnych ujęto w PN-7.TH 01102

1.3.2.    Stal trudno rdzewiejąca

Stal niskostopową o podwyższoną) odporności na koroąję atmosferyczną, zgodnie z PN-83/H-84017, nazywa się trudno rdzewiejącą i obejmuje gatunki 08H, 10H. lOHA. 10HAV. 10HAVP. 10HNAP Za atol trudno-rdzewiejącą uważa się taką stal. na powierzchni którą) w wyniku zawartości dodatkowych składników stopowych, np.: miedzi, chromu, fosforu. niklu, molibdenu, wytwarza się cienka warstwa ochronna przed korozją, nazywana patyną, hamująca proces korozji wgłębnej. Konstrukcjo ze stali trudno rdzewiejącej w mniej agresywnych środowiskach atmosferycznych mogą być eksploatowane bez antykorozyjnych powłok ochronnych. Stosowanie konstrukcji z toj stali bez powłok ochronnych w środowisku atmoslbrycznym nasyconym związkami azotu i siarki od mocznika może być przyczyną awarii, gdyż w takich warunkach warstwa patyny nie ochrania w pełni przed korozją wgłębną np.(611 Właściwości użytkowe i wytrzymałościowe stali trudno rdzewiejących gatunków 12H1JA i 12PJA omówiono w pracy 1561.

1.3.3.    Stal węglowa o szczególnym przeznaczeniu

Do stali o szczególnym przeznaczeniu zalicza się stale grupy R używane do produkąji rur. Charakteryzują się zmniejszoną zawartością węgla i manganu, co podwyższa ich własności plastyczne.

W budownictwie są produkowane rury z gatunków stali: R. R35, R45. 12X- Stal 12X. z którąj wytwarza się rury ze szwem lub zgrzewane, zastąpiła produkowaną dawniej stał I0BX.

1.3.4.    Staliwo

Staliwo wykorzystuje się w budownictwie jako odlewy, np, w łożyskach podporowych. Stosowane w budownictwie gatunki staliwa mąją oznaczenie L400, L450. L500. Są to odlewy staliwne II grupy wyższą) jakości Cyfra po znaku L oznacza wymaganą minimalną wartość wytrzymałości na rozciąganie w MPa.

1.3.5.    Stal na nity.

Nity wykonuje się ze stali gatunków St2N, St3N i SUN, charakteryzujących się niską zawartością węgla {0,10 ♦ 0,18%), w związku z tym dużą plastycznością.

1.3.6.    Stal do wyrobu śrub

Do produkąji śrub, nakrętek i podkładek stosuje efo W Polsce stał węglową łub stopową z wyrobów hutniczych ze stoli St4 i St6 (Wg PN-86/H-34020) łub stal 35 i 46 (wg PN-8S/H-84019), a na nakrętki stal St3S lub stal 25 i 35.

Do wyrobu śrub sprężających stosuje się stale konstrukcyjne gatunku 45 i 45Y, przeznaczone do ulepszania, oraz stale stopoweh, np. stał chromowa 40H, stal chromowo-manganowo-krzemowa 30HCS i 36HGS.

23