88423 metody pracy z grupą w poradnictwie zawodowym stronaT 55

kój. lęk i silni? napięcie związane z niepewnością. Mogą pojawiać się pierwsze negatywne reakcje i zachowania. Podstawową kwestia jest zaufanie lub brak zaufania. W grupie zdarzają się okresy ciszy, chwile skrępowania, grupa poszukuje jakiegoś ukierunkowania, zastanawia się, „o co właściwie chodzi?” Podejmowane są osobiste decyzje (np. komu można zaufać, w jakim stopniu zdobyć się na otwartość, w jakiej mierze czuć się bezpiecznym, jak głęboko zaangażować się w pracę grupy). Uczestnicy w tej fazie uczą się okazywania uczuć, szacunku, empatii, akceptacji, wzajemnej komunikacji, uwagi, reagowania na siebie. Budują normy grupowe, bezpieczeństwo i zaufanie.

Kiedy członkowie grupy zaspokoją pierwsze potrzeby związane z poznaniem, mogą zredukować swoje napięcie i zacząć budować atmosferę. Dochodzą do porozumienia, jeśli chodzi o zadanie grupowe. Usiłują zrozumieć cele, zidentyfikować cele pośrednie i metody, przy pomocy których będą mogli rozwiązać zadanie (Vopcl. 1999).

Niestety, istnieją również takie grupy, w których od początku sprawowana jest tak silna kontrola, żc indywidualne cechy uczestników mogą rozwijać się tylko w minimalnym stopniu, (inipy te zwykle zatrzymują się w fazie początkowej i nie dochodzi do ich dalszego rozwoju. O wiele rzadziej spotykamy grupy, w których już od początku mamy do czynienia z wysokim poziomem poczucia bezpieczeństwa, otwartości, wyrażania emocji i szybkim wzrostem zaufania. Pozwala to na dalszy rozwój i przejście do stadium przejściowego. W tym stadium charakterystyczne są przejawy lęku u uczestników i stosowanie mechanizmów obronnych, co widoczne jest w różnych formach.oporu. Uczestnicy obawiają się tego. co odkryją na poziomie osobistym, wykonując określone zadania. Czują lęk przed zwiększaniem poziomu własnej świadomości, przejmują się tym. czy inni ich zaakceptują. Nadal boją się odrzucenia. Sprawdzają prowadzącego i innych członków grupy. Przeżywają wewnętrzny konflikt pomiędzy zachowaniem bezpiecznej pozycji dystansu a chęcią podjęcia ryzyka związanego z głębszym zaangażowaniem się. W grupie rozpoczyna się walka o władzę i przejęcie kontroli. Uczestnicy wchodzą w konflikty z prowadzącym i innymi członkami grupy. Obserwują prowadzącego, sprawdzając, czy posiada kompetencje i czy jest godny zaufania. Uczą się. w jaki sposób wyrażać siebie, aby inni byli gotowi słuchać. Próbują rozpoznawać i wyrażać wszelkie negatywne reakcje i nieprzyjemne emocje. Podstawowym zadaniem uczestników w tym stadium jest gotowość do pracy nad własnym uporem, przejście z pozycji zależności do niezależności, uczenie się, jak konstruktywnie konfrontować się z innymi, „przepracowywać” konflikty zamiast ich unikać.

Stadium konstruktywnej pracy grupy jest możliwe tylko dzięki rozwijaniu w poprzedniej fazie podstawowych zadań pracy grupowej Świadczy o tym opisany przykład.

Uczestnicy pewnej giupy rozwoju zawodowego malowali na wspólnym kartonie „swoje miejsce w grupie". W efekcie wspólnych działań powstał ciepły, pełen uroku „podwodny świat", gdzie trudno było określić pozycję poszczególnych osób. Wykonując pracę uczestnicy dużo się śmiali, nagradzali się wzajemnie za rysowanie podobnych pozycji i elementów. Kuba i Jacek skomentowali rysunek: „tu nic się. nie dzieje, co za sielanka, zajmijmy się czymś konkretnym, to nic ma sensu”.

W powyższym przykładzie tylko dwóch uczestników wprost wyraziło swoje zniecierpliwienie i niezadowolenie. W tej sytuacji prowadzącemu łatwo jest się wycofać. Grupa / pewnością będzie wspierać jego działania. Widać wyraźnie, że uczestnicy unikają konfrontacji. Te dwie osoby mogą jednak stać sic motorem do rozwoju grupy, jeśli prowadzący wykorzysta ujawnione przez nich niezadowolenie. W przejściu do konstruktywnej współpracy mogą |M»móc reakcje prowadzącego grupę, który za pomocą pytań może nakłonić uczestników do aktywności.

•    „Co chcielibyście, zęby się tutaj działo?" - podejmowanie przez uczestników decyzji; niezależność.

•    ..Powiedzcie każdemu w grupie o jednej rzeczy, którą mógłby zrobić, aby poprawić sytuacje” - „przepracowanie" konfrontacji i gotowości do oporu.

•    „Co wam się dokładnie nie podoba? Opowiedzcie o tym" - „przepracowanie" sytuacji konfliktu.

Grupę, która weszła w stadium konstruktywnej pracy, cechuje wysoki poziom zaufania i spójności. Komunikacja przebiega w sposób otwarty. Uczestnicy wyrażają dokładnie to, czego doświadczają. Interakcje pomiędzy uczestnikami są swobodne. Członkowie grupy chętnie podejmują zadania związane z prowadzeniem grupy (np przejmują rolę kierowniczą w zespole zadaniowym, prowadzą dyskusję). W grupie zdecydowanie wzrasta gotowość do podejmowania ryzyka, np. poruszania trudnych, zagrażający cli tematów. Uczestnicy dostrzegają sytuacje konfliktowe, zajmują stanowisko i rozwiązują problem. Grupa jest gotowa do przyjmowania i udzielania informacji zwrotnych, konfrontowaniu się bez etykietowania i oceniania. Dominuje atmosfera wsparcia, gotowość do pracy poza grupą w celu wykorzystania zdobytych umiejętności do zmiany własnego zachowania. Następuje integracja osobistych potrzeb i wymagań stawianych przez zadanie grupowe (co można efektywnie wykorzystać przy organizowaniu społecznego wsparcia, grup samopomocowych).

55