89540 s gliS

Woda podziemna o charakterze wody przypowierzchniowej (zaskómej) występuje płytko pod powierzchnią terasy zalewowej, pozostając w związku hydraulicznym z wodami cieku.

Terasy nadzalewowe (jedna lub więcej) położone są na różnych wysokościach w stosunku do dna doliny. Tworzą one rozległe poziomy morfologiczne zbudowane głównie ze średnio zagęszczonych gruntów piaszczystych, rzadziej słabo skonsolidowanych (typ C) gruntów mało spoistych. W obrębie teras nadzalewowych występują wody gruntowe, których zwierciadło położone jest zazwyczaj głębiej niż 2 - 5 m p.p.t.

Często zbocza dolin mają budowę asymetryczną. Z jednej strony zbocza tworzą akumulacyjno-erozyjny system teras nadzalewowych, natomiast po drugiej stronie doliny znajduje się zbocze zbudowane ze skalistych gruntów przedczwartorzędowych.

Zachodzące w dolinach procesy są zasadniczo analogiczne jak w strefie niżowej Polski.

9. PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O CECHACH GEOLOGICZNO-INŻYNIERSKICH STREFY GÓRSKIEJ

Strefa górska wyróżnia się od omówionych poprzednio stref znacznymi wysokościami bezwzględnymi, dużymi deniwelacjami oraz dużymi nachyleniami powierzchni terenu. Strefa ta uformowana została w wyniku złożonych procesów górotwórczych (orogenicz-oych), które spowodowały silne zdeformowanie potężnych kompleksów mas skalnych oraz ich wypiętrzenie w postaci górotworu. Występują tu ciągłe deformacje warstw skalnych, wyrażone poprzez różne systemy fałdów oraz deformacje nieciągłe, czyli poprzesuwane względem siebie wzdłuż powierzchni uskokowych warstwy skalnej. Późniejsze, zróżnicowane regionalnie, pionowe ruchy tektoniczne spowodowały wyniesienie jednych części górotworu i obniżenie drugich. Uformowane zostały kompleksy pasm górskich oraz kotlin. Zmienne położenie lokalnych baz erozyjnych wywołało intensywne procesy erozji wgłębnej i uformowanie głębokich dolin. W wyniku silnego procesu denudacji następowało niszczenie stoków. Obecny charakter profili zboczy uzależniony jest od intensywności i cykliczności pionowych ruchów tektonicznych oraz odporności i układu przestrzennego zdeformowanych kompleksów skalnych budujących poszczególne pasma górskie.

Charakter geologiczno-inżynierski strefy górskiej jest bardzo złożony. Poniżej w sposób bardzo uproszony ograniczono się do zasygnalizowania podstawowych cech właściwych dla pasm górskich, kotlin śródgórskich oraz dolin śródgórskich (rys. 9.1).

9.1. Pasma górskie

Charakterystycznymi dla strefy górskiej są pasma górskie, które od wąskich grzbietów przechodzą długimi o zmiennym nachyleniu stokami w rozlegle kotliny lub głębokie o różnej szerokości doliny. Grzbiety górskie mają zmienną szerokość oraz zróżnicowany profil poprzeczny. W przebiegu podłużnym charakteryzują się profilem wyrównanym, falistym zębatym, poszarpanym. Niektóre kulminacje tworzą płaskie powierzchnie określane jako równie grzbietowe (stoliwa), które ku kotlinom lub dolinom opadają stromymi zboczami.

Stoki są najbardziej istotnym elementem rzeźby górskiej. Mogą mieć profil wklęsły, wypukły łub niewyrównany. Deniwelacje są tu rzędu 100-600 m, a nachylenie powierzchni zmienia się w granicach 10-80%. W wielu przypadkach obserwuje się, że pewne odcinki profilu poprzecznego stoku są spłaszczone, tworząc tak zwane poziomy zrównań. Są to szerokie, o niewielkim spadku powierzchnie nadające profilowi stoku „schodkowy” charakter. Powierzchnie stoku porozcinane bywają siecią wąskich i głębokich dolin erozyjnych lub erozyjno-denudacyjnych o dużym i niewyrównanym spadku dna. W strefie górskiej odmienne cechy mają grunty występujące w Sudetach i Karpatach.