89646 skanuj0034 (33)

metody podające, które gwarantowały nadrzędność nauczyciela wobec ucznia . W tej sytuacji nie było miejsca na indywidualne projekty uczenia się.

Perspektywa indywidualna w starej kulturze edukacji dorosłych była marginalnie uwzględniania. Jak to ujmuje Alicja Kargulowa: „wspomaganie człowieka w rozwoju było jednoznaczne z wytyczaniem kierunków tego rozwoju, wskazywaniem instytucji, w których ów rozwój winien przebiegać, określaniem wartości, jakie człowiek powinien osiągnąć, działań, które należało w związku z wychowaniem {“kształceniem dorosłych podejmować itp. Tak zwany wszechstronny rozwój był w rzeczywistości kontrolowanym rozwojem ludzi, przez ścisłe wyznaczanie celów, do jakich należało dążyć^{1 2}. W społeczeństwie socjalistycznym (tradycyjnym) nie było zapotrzebowania na indywidualność, dlatego style i strategie uczenia się dorosłych znajdowały się na marginesie zainteresowań teoretyków i praktyków. Dorosłość jawiła się jako jednoznacznie opisana rola społeczna, zdeterminowana płcią oraz wiekiem, której zadaniem było dostosowanie się do już zastanych norm, obyczajów oraz realizowanie typowych biografii, co gwarantowało akceptację w grupie, poczucie stabilizacji i bezpieczeństwa³. W praktyce edukacyjnej uczestnikami edukacji dorosłych byli oddelegowani z zakładów pracy robotnicy, często całe grupy zawodowe (np. milicjanci, wojskowi, nauczyciele) w celu podniesienia poziomu wykształcenia lub kwalifikacji zawodowych. Od strony organizacyjnej mogli oni liczyć na szerokie wsparcie: redukcja godzin pracy, urlopy edukacyjne, delegacje na pokrycie kosztów podróży itp.

2. Quasi - nowa kultura edukacji dorosłych

Pod wpływem przesilenia politycznego 1989 r. polska oświata otworzyła się na przemiany społeczne, kulturowe i technologiczne, jakie w Europie Zachodniej dokonywały się w latach 80-tych i 90-tych (późnego modernizmu /postmodernizmu).

W rezultacie tych głębokich przemian strukturalnych ukształtowała się w Polsce nowa sytuacja, także w dziedzinie edukacji dorosłych. W perspektywie organizacyjnej kultura edukacji dorosłych uległa zmianie pod wpływem uwolnienia oświaty od ideologicznych wpływów państwa. W krótkim czasie ukształtował się wolny rynek usług edukacyjnych wraz ze swoimi zaletami i wadami⁴. Na rynku pojawili się inni organizatorzy edukacji dorosłych: fundacje, stowarzyszenia, organizacje społeczne, spółki prawa handlowego, osoby fizyczne, spółki cywilne, ale mocnąpozycję zachowały też placówki o tradycjach sięgających starej kultury edukacji dorosłych: zakłady doskonalenia zawodowego i centra kształcenia ustawicznego. Jednocześnie utrwaliło się nierównomierne rozłożenie instytucji edukacji dorosłych: na wsiach tylko 4,1%, w Warszawie 43,6%, 31,98% w innych dużych miastach, 24% w pozostałej części Polski^{5 6}. Wśród wszystkich dostawców edukacji dorosłych jest tylko 4% firm szkolenia na odległość. Po dynamicznym rozwoju edukacji dorosłych w latach 1995-1998, od 1999 roku obserwowaliśmy powolny - ok. 4% rozwój tego sektora, a w latach 2000-2004 jego stagnację pod względem ilościowym i jakościowym. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej obserwujemy dynamiczny rozwój sektora zawodowej edukacji pozaszkolnej, m.in. za sprawą Europejskiego Funduszu Społecznego, który w latach 2004-2006 przeznaczył 250 min. euro na dofinansowanie szkoleń dla właścicieli i pracowników firm. Wgląd w rozwój tego sektora dają nam bazy danych w Internecie, np. www.szkolenia.com.pl,www.inwestycjawkadry.info.pl. Najczęściej realizowane są szkolenia z zakresu zarządzania (23,5%) i zasobów ludzkich (13,3%). Dużą popularnością cieszą się szkolenia doskonalące umiejętności w dziedzinie sprzedaży (11,05%) oraz dotyczące nowoczesnych technologii (9,18%). Często realizowane są kursy z zakresu finansów i księgowości (7,58%) oraz szkolenia językowe (6,27%).

Dużo mniejszym zainteresowaniem cieszy się wśród dorosłych Polaków oferta ogólnokształcącej edukacji pozaszkolnej ' z wyjątkiem szkół języków obcych wśród młodych dorosłych oraz propozycji uniwersytetów III wieku wśród starszych dorosłych z miast

Uczestnictwo dorosłych w. edukacji ilustrują dane zawarte w Niebieskiej Księdze Polskiego Forum Strategii Lizbońskiej⁷. Na podstawie badania aktywności edukacyjnej dorosłych wiemy, że w roku 2003 co trzecia osoba aktywna zawodowo (w wieku powyżej 15 lat) deklarowała udział w kształceniu, najczęściej nieformalnie (30%), potem poza systemem szkolnym (15%), na ostatnim miejscu w edukacji szkolnej (7%).

Jak wynika z tabeli 4, z edukacji dorosłych korzystają nieco częściej kobiety niż mężczyźni. Ponadto uczestnictwo w edukacji dorosłych maleje wraz z wiekiem. Najwyższy odsetek uczących się obserwuje się w najmłodszych grupach wiekowych, a zwłaszcza w grupie 15-24 lata, co jest związane z edukacją w systemie szkolnym. W edukacji dorosłych najczęściej uczestniczą osoby z wykształceniem wyższym (78%), pracujące na stanowiskach specjalistycznych (79%),

79

1

M. Malewski, Modele pracy edukacyjnej z ludźmi dorosłymi, w: E. Przybylska (red.),

2

Andragogiczne wątki, poszukiwania, fascynacje, Toruń 2001, s. 271-274. ^s A. Kargulowa, Wspólny przedmiot badań andragogiki i poradoznawstwa: wspomaganie człowieka w rozwoju, w: Przybylska E. (red.), op. cit., s. 92.

3

   E. Dubas, Zmieniająca się dorosłość. Od dorosłości konwencjonalnej ku dorosłości subiektywnej, w: E. Przybylska (red.), op. cit., s. 78-80.

4

   J. Kargul, Rynek pracy i usługi edukacyjne a postawy dorosłych wobec edukacji, w: Edukacja Dorosłych, 1997,4, s. 37-42.

5

   Modernizacja kształcenia ustawicznego i kształcenia dorosłych w Polsce, jako integralnych części uczenia się przez cale życie: www.men.gov.pl/ksztzaw/strategia/modem_spis.php (data dostępu: 06.08.2008r.).

6

   Dane pochodzą z portalu: www.inwestycjawkadry.info.pl (data dostępu: 06.08.2008r.).

7

   Polskie Forum Strategii Lizbońskiej - Niebieska Księga nr 8 - Anna Matysiak, Edukacja ustawiczna w Polsce. Korzyści i bariery rozwoju, Gdańsk 2003 - szersze omówienie tej pozycji znajduje się w: A. Frąckowiak, Z. P. Kruszewski, J. Półturzycki, H. Solarczyk-Szwec (red.), Modernizacja edukacji. Projekty międzynarodowe, Wyd. Novum, Płock 2008.