CCF20101121001

Obciążenie statyczne związane jest z wymuszoną pozycją ciała, z bezruchem oraz z długotrwałym skurczem mięśni. Efekt fizjologiczny w postaci zmęczenia fizycznego spowodowany jest pracą lekarza pracującego zwłaszcza w pozycji stojącej lub siedzącej przy siedzącym na fotelu pacjencie. Towarzyszy temu zawsze zmęczenie psychiczne związane z uwarunkowaniami samego zawodu. Częste choroby układit kost-no-mięśniowego (zmiany zwyrodnieniowo-zniekształcające kręgosłupa, zapalenie nadkłykci kości ramiennej, zapalenie okołostawowe barku), przeciążenia obwodowe układu nerwowego (prowadzące m.in. do zespołu cieśni nadgarstka, zespołu kanału łokciowego i zespołu bolesnego barku) oraz wielokrotnie szybsze zmęczenie układu wzrokowego są wynikiem nieprawidłowych pozycji pracy i stanowią istotny problem zdrowotny. Nadal nie istnieją jednak formalne i merytoryczne podstawy do uznania wielu z nich za choroby zawodowe, chociaż wiadomo, że przeciętny polski stomatolog po kilkunastu latach pracy w dotychczasowym systemie jest w mniejszym lub większym stopniu inwalidą.

Ze względu na specyfikę pracy zespołu stomatologicznego (praca umysłowa z większą lub mniejszą ilością elementów pracy fizycznej, głównie statycznej) wymagana jest odpowiednia liczba przerw spoczynkowych o charakterze dynamicznym. Ciągła, nieustanna praca nie jest przez ergonomię zalecana.

Sektorowe oznaczanie uzębienia

Dla celów pracy zespołowej w stomatologii oraz bardziej precyzyjnego określenia zespołu zachowań i postaw ergonomicznych wyodrębniono sześć sektorów uzębienia: sektor I górny prawy (18, 17, 16, 15, 14), sektor II górny środkowy (13, 12, 11, 21, 22, 23), sektor III górny lewy (24, 25, 26, 27, 28), sektor IV dolny lewy (38, 37, 36, 35, 34), sektor V dolny środkowy (33, 32, 31, 41, 42, 43), sektor VI dolny prawy (44, 45, 46, 47, 48).

Klasy ruchu

W wyniku badań nad motoryką ruchu w stomatologii, dotyczącą kończyn górnych i tułowia lekarza oraz asysyty, wprowadzono następującą klasyfikację (klasy ruchu): klasa I - ruch palców, klasa II - ruch palców i nadgarstka, klasa III - ruch palców, nadgarstka i łokcia, klasa IV - ruch całego ramienia, klasa V - ruch ramienia i tułowia. W ergonomicznej stomatologii zdecydowanie preferuje się ograniczenie ruchów do klasy I, II i III. Minimalizację ruchów klasy IV i V umożliwiają następujące warunki: praca zespołu w pozycji siedzącej, pacjent w pozycji leżącej spoczynkowej, odpowiednio przeszkolona asysta oraz zaplanowana lokalizacja instrumentarium i aparatury pomocniczej, a także przestrzeganie zasady równoległości i zasady pięciu zmian.

Zasada równoległości i zasada pięciu zmian (definicja wg Paula)

Płaszczyzna czołowa twarzy lekarza powinna być równoległa do powierzchni opracowywanego zęba (w bezpośrednim lub pośrednim polu widzenia), a linia poprowadzona od oczu lekarza do powierzchni opracowywanego zęba winna być prostopadła. Tej regule podporządkowana jest zasada pięciu zmian, z którą związane jest całe postępowanie kliniczne w zespołowych technikach pracy. Zmiana I to przystosowanie pozycji operatora względem pacjenta znajdującego się w pozycji leżącej spoczynkowej. Zmiana ruchu następuje między 8.30 a 12.30 z intensyfikacją między 10.00 a 12.00. Zmiana II to zmiana wysokości ułożenia pacjenta względem podłogi, co pozwala na dopasowanie odległości oczu lekarza od opracowywanego zęba. Zmiana III to zmiana ułożenia głowy pacjenta. Poprzez zmiany ułożenia głowy (wychylenia poziome wynoszące 45° w lewo lub w prawo od pozycji wyjściowej, czyli 0°) pacjent adaptuje się do maksymalnie ergonomicznej pozycji lekarza, umożliwiając optymalny dostęp do pola zabiegowego. Zmiana IV polega na zmianie położenia kąta płaszczyzny zgryzowej względem płaszczyzny poziomej, tzn. ruch głowy pacjenta ku tyłowi (poprzez regulację podgłówka fotela) powinien odbywać się w zakresie 30°. Zmiana V to zmiana kąta rozwarcia ust pacjenta, które określa się w następujący sposób: usta lekko rozwarte, usta rozwarte, usta szeroko rozwarte - odpowiednio na jeden, dwa lub trzy palce. Ruchy adaptacyjne w zakresie III, IV i V zmiany dotyczą wyłącznie pacjenta i ewentualne ich ograniczenia motoryczne ograniczają postępowanie ergonomiczne zespołu stomatologicznego.

Strefy pracy zespołu stomatologicznego

1.    Strefa pracy lekarza (strefa operacyjna) zawarta między 8.30 a 12.30; w stomatologii zachowawczej zwłaszcza między 10.00 a 12.00.

2.    Strefa statyczna zawarta między 12JdO_ą 2.00, którą obsługuje wyłącznie asystentka (konsola asysty, instrumentarium, aparatura pomocnicza).

3.    Strefa pracy asystentki zawarta między 2.00 a 4.00, z nasileniem w pozycji 3.00.