IMG36 (10)

m.]ni ns

m.]ni ns

(iłowym wybrzeżu Lat	Liufiii eros i la,	że miotło zmUih
ułożone na pamiątki	f Kajety, kurniiciolki Enceszr
(wedle innych karm liii	rfki Askeniusi	ta lub karmlciclki
Krainy, tony Eneasza)	. Niekiedy nu	iwiono, że Kąjcta
została pogrzebana w i	tym miejscu,	bądź leż, że po
wstrzymała lam pożar,	który zagjezt	ił nocie Encaa/u.
Wreazac inna wersja	leczy nazwę	Gaety z ojcem
Modci — AJclcwm, przj	/byłym w te < i. Według lej'	itrony w pościgu wenji pierwotna
ta córką | -• Aigonaucij
na/Wai miotła brzmiała	Aj eta, polan	fi zmieniona na

Gacu /»./.

Vm| 4m vi| | _n ,i.vn .nil- ;Ov. Il«i XIV 441 n . Mr V.p. 2)); Mm II Ił, AmI Vi0. 0H| 10, D- II I 72; O. I. IV M (cytti / TlmtjoM)

KAjNtiiiS (Kaiwtóę)-którego ojotm byl Lapita Elilos (lab. 9), byl początkowo kobiety, zwani KujnlsJ ale gdy zoiula kochanlui Porajdona, poprosiła boga, ażeby przemienił ji w mężczyznę, którego nie możnul zranić. Posejdon uczynił to dla niej. W nowej już I postiici Kąjneus brał udział w walce z centaurami, I którzy, nie mogąc go zabić, przywalili pniami winno-wymii uk żywcem pogrzebali. Mówiono, że po śmierci Kajneut znów zul się kobietę, a wedle innych, że został przemieniony we flaminga, puka o lśniących skrzy¹ I dUch. Wedle innej wenji Kajneus już jako mężczyzna wzbił się w dumę. Ustawił swoją włócznie na placu I publicznym i zażądał, by oddawano cześć jego broni, jak oddgje się bóstwu. Zeus, aby go ukarać, podbureyl I przeciw niemu cenuurów, którzy go zabili. Imię Kaj-neua występuje w niektórych katalogach Argonautów. Jego syn, Koronos, byl królem Lapitów w czasach -¹ Herakieia. mb

Apd /./» 122; A li | 57-64 ■.. hol, fctiol. iii // 1262; Ani. I.ili. 17; Vłij Atn VI441 n i Sm.«,//,« ,Ov. Mrl. XII459-5U. Hn. żo6 14; C". 242. 1‘ularpli 11; Pap. C|»y. XIII, London 1919, s I 3 J n,; por. I bwntiil. /,• pmhltmr ,/,•> Cnuaum, Para 1929, ł 179 n.; J. Th. KakrtdM n Cl. Rcv. 1947. a. 77-10

‘HAKA (Caca) - pradawna bogini rzymska. Ucho¹ d/ila za siostrę rozbójnika -¹ Kakusa. Ponoć zdradziła swego brata, wskazując Herkulesowi pieczarę, gdzie Kakus ukrył woły skradzione herosowi. W nagrodę otoczono boginię kultem i utrzymywano na jej cześć wieczny ogień, podobnie jak dla bogini Westy, mb

I.mt\ I Jo, Mi; Scrv. In Vcnt Am VIII 190; Myik Va> II 151; III I).

pod stepowi Kaku«. ale zwierzęta zaczęły ryczeć zwie¹ trzywtzy su do i w len sposób zdradziły swą obecność, Wedle innej wenji, własna siostra Kakuw, Kuka, zdradziła go przed Herkulesem. Jakkolwiek rzecz się miała,doszło do walki między Kakuscm i Herkulesem. Knkiiś mini trzy głowy i trzy jego paszcze ziały ogniem, Herkules jednak szybko dal sobie z nim radę dzięki swej Wmnaczudze. Wedle innej wenji Kakus zamknął się w pieczarze, zatarasowując wejście głazami, by w len sposób zabezpieczyć się przed atakiem Herkulesa. Ale Herkules wszedł na szczyt wzgórza, powyiywal głazy tworzące dach pieczary, dosięgnąl swego wroga i zabił go. Następnie w podzięce za odniesione zwycięstwo złożył ofiary Jowiszowi o przydomku fnvcnlor(Znalaz¹ ca), a król •- i.wandcr, który wówczas rządził w Pallan¹ (cum, przyszłym Rzymie (będącym wtedy zwykłą osadą pasterską na wzgórzu palalyóskim). dziękował mu ta uwolnienie kraju od takiego rozbójnika jak Kakus. Król przepowiedział także Hcrkulcuowi, że niebianie wynagrodzą go za to, przyznając mu cześć boską,    :'i

Inna niejasna wersja mitu Herkulesa, w miejsce Kakusa stawia rozbójnika imieniem Garanus lub Rckaranus, który miał odegrać taką samą rolę jak Kakus.

Wedle jednego z dawnych historyków rzymskich JKakus byl towarzyszem króla Marsjasza, który przybył z I rygli, aby zawładnąć Italią. Marsjasz wysiał Kakusa w poselstwie do króla etruskiego Tarchona, ten jednak go uwięził. Kakusowi udało się zbiec i powrócić do Marsjasza. Marsjasz i Kakus zajęli wtedy Kampanię leżącą nad rzeką Wolturnus i zaatakowali okolice Rzymu, gdzie osiedliła się kolonia arkadyjska. Wówczas Herkules wszedł w porozumienie z Tarchonem i zniszczył najeźdźców.

Wreszcie Diodor mówi o pewnym Kakiosie, człowieku niebywale silnym, który przebywał na Palatynie i tam podejmował gościnnie Herkulesa. Imię tego Kakiosa przylgnęło do jednego z wejść na wzgórze Palatynu. Są to Scalac Caci (schody Kakiosa) w pobliżu jego domu (Atrium Caci). mb

Vcn. Am VIII 190 n.; Scrv. ad lar; J„iv. I 7, 3 n.; D. H. I 39 n.; Ov. /•><»/ I 543 n.; V643 n.; VI 79n,;Pfop. V9,1 n.;Tzct, lilii. V 21; Vcrr. in Serv. ad Am. VIII203; Solin. 18; D. S IV 21; J. fluyei, Orlglws...» I4S n.

KALAMOS (Kó&apoę)- syn boga-rzeki Meandra we Frygii. Imię jego znaczy „trzcina”. Łączyła go miłość z drugim młodzieńcem wielkiej urody, zwanym Karpos, który byl synem boga Zefiru i jednej z Hor. Pewnego dnia kąpali się obaj w Meandrze i Kalamos usiłował prześcignąć przyjaciela w przepłynięciu wpław. Ale Karpos w czasie tego wyścigu utonął. Z rozpaczy Kalamos usechl do tego stopnia, że zamienił się w trzcinę, rosnącą na brzegu rzeki. Karpos (którego imię znaczy „owoc") został „owocem poi", co roku umicrąjącym i odradzającym się. mb

S«rv. in Vcf|. Ud. V 48; Nonn. XI 370-481.

KAŁCHAS (KóXyaę) - wróżbita rodem z Myken lub z Mcgary, nąjbicglcjszy w swoim czasie we wróżeniu z lotu ptaków, najlepszy znawca przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Od Apollona otrzymał dar wieszczy. Kalchas jako syn Tcslora byl boskiego pochodzenia. Oficjalnym wróżbitą Greków stal się w czasie ich wyprawy przeciw Troi. W każdym ważniejszym

momencie wojny i przygotowań do niej natrafiamy na przepowiednie Kalchasa. Kiedy Achilles miał zaledwie siedem lat, to on oznajmił, że Troia nie zostanie zdobyta, jeili chłopak nic weźmie udziału w walce, co skłoniło Tetydę do ukrycia przebranego za dziew* czynke syna między córkami króla Skyros (— Achilles).

W Aulidzie przepowiedział na podstawie faktu, że wąż pożarł ptaki na ołtarzu ofiarnym, że Troja zostanie zdobyta w dziesiątym roku wojny (— Aga mcm non). Po nieszczęsnym wylądowaniu w Mysji, gdy Telefos zgodził się poprowadzić flotę ku Troadzie, Kalchas potwierdził przy pomocy wróżb słuszność wskazań Tełefosa (— Achilles). On też w czasie drugiego wyru-izenia floty z Aulidy oznajmił, że ciszę na morzu, która zatrzymuje flotę, spowodował gniew Artemidy, a gniew ten można ułagodzić jedynie złożeniem w ofierze jfigenii (-* I Pigonia; Agamemnon). Później, już po śmierci Achillesa i samobójstwie Ajasa, syna Telamo-na, Kalchas oznajmił Grekom, że nie zdobędą Troi, jeśli nie posiądą łuku Heraklesa. Tak więc on spowodował wysłanie Odyseusza po Filokteta (-* Odyseusz; Filoktet). On też poradził Grekom już po śmierci Parysa, gdy Helenos schronił się w lasach Idy, ażeby go pojmali, bo jedynie on może im wyjawić, pod jakimi warunkami będą mogli zawładnąć miastem (-» Helenos). Wreszcie widząc, że siłą niczego nie zdziałają, podsunął myśl, ażeby zbudować drewnianego konia, dzięki któremu wojownicy będą mogli dostać się do miasta. On też znajdował się wśród wojowników ukrytych w koniu. Przy odpłynięciu Kalchas przepowiedział Grekom, że nie będą mieć łatwych powrotów z powodu gniewu Ateny, głęboko urażonej niesprawiedliwością, której ofiarą stał się pozostający pod jej opieką Ajas, syn -* Telamona. Kalchas nie chciał więc odpłynąć z nimi, ponieważ wiedział, że flota nie dotrze szczęśliwie do portu. Wsiadł na okręt z drugim wróżbitą, Amfllochosem, synem — Am fi ara osa, zabierając z sobą herosów: Leonteusa, Podalcjriosa i Polypojtesa. Statek ich został wyrzucony na wybrzeże Azji Mniejszej, w Kolofonie (wedle innych doszli tam piechotą).

Wyrocznia (prawdopobnie była to przepowiednia Hclcnosa) obwieściła Kalchasowi, że umrze w dniu, w którym spotka wróżbitę mądrzejszego od siebie. W Kolofonie zetknął się z wróżbitą Mopsosem. Przed domem Mopsosa rosło drzewo figowe. Kalchas zapytał: „Ile fig znajduje się na drzewie?”, Mopsos odpowiedział: „Dziesięć tysięcy i korzec i prócz tego jedna figa”. Po sprawdzeniu okazało się, że miał rację. Była też tam prośna Świnia. Mopsos zapytał Kalchasa: „Ile prosiąt nosi w sobie i kiedy je urodzi?” Kalchas rzekł, że ośmioro. Mopsos zauważył, że myli się, i dodał, że maciora nosi dziewięcioro małych, samych samców, i że wyda jc na świat następnego dnia o szóstej godzinie. I tak sic stało; wtedy Kalchas umarł ze zmartwienia. Niektórzy twierdzą, że popełnił samobójstwo. Pochowano go w Notion w pobliżu Kolofonu. Inną weraję tej rywalizacji między dwoma wróżami podaje Konon: Król Lykii przygotowywał się do wyprawy. Mopsos odradzał mu to przedsięwzięcie, twierdząc, ze zostanie pokonany. Kalchas przeciwnie, zapewniał króla o zwycięstwie. Gdy król wyruszył na wojnę, został pokonany. Fakt ten rozsławił jeszcze Mopsosa, ale sprawił, że Kalchas zabił się z rozpaczy.

Opowiadano jeszcze inną werąje na temat jego śmierci. Kalchas zasadził winnice w świętym lesie Apollona, położonym blisko Myriny, w Eolidzie. Wróżbita z

sąsiedztwa przepowiedział mu, że nigdy nie będzie pić wina ze swojej winnicy. Kalchas go wyśmiał. Winnica rozrosła się, dawała owoce, następnie wino, i w dniu, kiedy miano pić nowe wino, Kalchas zaprosił sąsiadów, a wśród nich był i wieszcz, który mu przepowiadał. W chwili gdy Kalchas podnosił do ust pełny kielich, jego rywal powtórzył, że nie zakosztuje tego wina. Kalchas tak zaniósł się śmiechem, że aż się zadusił i zmarł nie doniósłszy kielicha do ust (•* Antinoos).

Podania południowej Italii znały jakiegoś Kalchasa. będącego także wróżbiarzem i pokazywano w Siris, w zatoce Tarentu jego grób. Istniał ponadto jakiś Kalchas w sanktuarium, do którego przychodzono spać, ażeby w snach poznać przyszłość. To sanktuarium znajdowało się w okolicy góry Garganon, nad Adriatykiem. Kalchas z Siris zginął ponoć uderzony pięścią przez Heraklesa. Różne te podania trudno ze sobą powiązać (— Kalchos). mb

U169; 92; II 300n.;Schol.ad//. II135; in A. R. 1139;inO<£ XIII159; Hyg.Pab.91-, 128; 190; Apd. BlbL III 13, IS;£p. Ul I3;2I n.; V 8 n.; V 2 n.;Pau*. 143, l;VU3,7;IX I9.fr,Ov. Met XIIII n.;Str.XIV462n.;Setv. in Vcrg. EcL VI72; Aen. II166; Ul 322;Conon 34;6;Q S. VI61; XU 3 n.; Vcx%. Aen. II ItK.TseL Potthom. 645; in Lyc. 427;978 n.; 1047 n. Por. I. Bćrard, La cokmuatum grecęue.,., s. 394 n., i i. Perm. Calchas et les bergers..., Rcv. Arch. 1937, i III n.

KALCHOS (KńAyoę) - król Daunijczyków, ludu od bardzo dawna zamieszkującego południową Italię, zakochany był w czarodziejce Kirke, wówczas gdy gościła Odyseusza. Kirke, rozkochana w Odyseuszu, nie pragnęła miłości Kalchosa, a gdy ten upierał się, zaprosiła go na ucztę, w czasie której przemieniła go w wieprza, a potem zamknęła w oborze. Gdy król nie powracał, Daunijczycy wyruszyli na poszukiwanie, aby go odebrać siłą. Kirke zgodziła się oddać króla pod postacią ludzką, pod warunkiem, że stopa jego nie stanie więcej na jej wyspie ani w celu ofiarowania swej miłości, ani dla żadnego innego powodu, mb

Partu. 12.

KALL1DIKE (Ka&AtSIicn) - królowa Tesprotów, poślubiona przez Odyseusza, gdy po powrocie do Itaki musiał ponownie wyruszyć w drogę zgodnie z przepowiednią Tejresjasa. Odyseusz miał z nią syna zwanego Polypojtesem, który po śmierci matki panował w swoim kraju, gdy tymczasem Odyseusz powrócił do Itaki (-» Odyseusz; tab. 39). mb

Apd. Ep. VU 34; por. EGF (Kinkel), p. 37 n.

KA LLIOPE(KcflAiómO-jedna z muz. Początkowo nie miała sobie powierzonych, podobnie jak i jej siostry, żadnych specjalnych funkcji, dopiero od epoki aleksandryjskiej zaczęto przypisywać jej opiekę nad poezją liryczną. Niekiedy uważano ją za matkę syren, -* Li-nosa i -* Rcsosa. W niektórych podaniach figuruje jako rozjemczym między Persefoną i Afrodytą w ich sporze o Adonisa, mb

Hyg. Astr. U 7; Scbol. in IL X 43$; Apd. Bibl I 3, 4.

KALLI POLIS (KaAAtaoAtęj — syn Alkatoosa, ojciec zabił go za przeszkodzenie mu w składaniu ofiary. Grób jego pokazywano w Megarze — Alkatoos. mb

Paus. I 42, 7; 43, 5.

KALLIROE (KaAAippÓT]) - znaczy „piękny strumień" i jest imieniem kuku heroin.

1

KAKIJS (CACUS) - bóg ognia, może po prostu numeti (nunicn dla Rzymian to siła „nadprzyrodzona" charakteru boskiego), byl herosem lokalnym miasta Rzymu, a mil jego łączono z mitem Herkulesa. Uważano go za syna Wulkana. Zamieszkiwał grotę pod Awentynem. Gdy Herkules powracał z wędrówki, która wiodła wzdłuż zachodnich wybrzeży Italii, pędząc trzodę skradzioną Geryonowi (■² Herakles) i pewnego dnia pozostawił zwierzęta pasące się swobodnie w miejscu przyszłego Forum Boarium, u sam odpoczywał nad brzegiem Tybru, Kakus, nie mogąc ukraść całego stada, chociaż miał na to wielką ochotę, porwał kilka zwierząt (ponoć cztery jałówki i cztery byki) i ukrył je w swojej jaskini. Ażeby nic pozostawić śladów, które mogłyby zdradzić kryjówkę, ciągnął zwierzęta za ogony, zmuszając je, by szły tyłem. W len sposób wynikało, ze ślady prowadzą z. jaskini, a nic do niej. Herkules zbudziwszy się, policzył swoje stado i odkrył kradzież. Udał się więc na poszukiwanie swej

2

własności i wedle jednej wersji, o mało nic dał się zwieść