IMG57 (8)

L.YKOS 214

L.YKOS 214

cha”, to znaczy wodza armii. Po śmierci Penteusa, Lykos miał przejąć władzę. Inna tradycja utrzymywała, że Lykos zagarnął rządy po śmierci Labdakosa. ponie-| waż jego syn — Lajos był jeszcze zbyt młody, aby rządzić.

Istnieje w końcu mit przekazany przez Hyginusa za nowszym poetą tragicznym (być może za tragedią łacińską), który czyni z Lykosa męża Antiope. Lykos rzucił ją. ponieważ wzięła kochanka Epafosa. a następ* nie została kochanką Zeusa. Lykos zaś poślubił Dirke (jak w wersji tradycyjnej), a ona była zazdrosna ol Antiope. podejrzewając, że nie zerwała ona wszystkich I kontaktów ze swym pierwszym mężem. Wtrąciła ją do więzienia. Ale na rozkaz Zeusa Antiope została cudownie uwolniona z więzów i uciekła na Kitajron, gdzie urodziła dwóch synów. Amfiona i Zetosa. Później oni obaj ukarali Dirke i Lykosa.

Co do zemsty Amfiona i Zetosa opowiadają, iż obaj młodzieńcy bądź zabili Lykosa. bądź też na polecenie Hermesa zadowolili się pozbawieniem go królestwa.

4.    Do Oszalałego Heraklesa Eurypides wprowadza postać również nazwaną Lykos. który korzystając z nieobecności Heraklesa, zagarnął królestwo Teb, skąd o mało nie wygnał Megary, gdy nagle powrócił heros. Ów uzurpator przybył z Eubei i był potomkiem syna Nykteusa. noszącym to samo imię. Prawdopodobnie Eurypides wymyślił całkowicie tę postać biorąc za wzór Lykosa. wuja Antiope.

5.    Inny Lykos jest jednym z Telchinów, pierwszych mieszkańców wyspy Rodos. Przeczuwając groźbę potopu (w czasach Deukaliona), Lykos uciekł wraz z braćmi. Wylądował w Lykii, gdzie wprowadził kult Apollona Lykijskiego w dolinie Ksantosu.

6.    Lykos jest także imieniem jednego z czterech synów Pandiona. Jest bratem Ajgeusa. Gdy synowie Pandiona wrócili do Aten, Lykos zdobył część Attyki, ale wkrótce został stamtąd wygnany przez Ajgeusa i schronił się w Messenii. Był kapłanem i słynnym wróżbiarzem. Przypisuje mu się wprowadzenie kultu Apollona Lykijskiego. Wtajemniczył Afareusa w misteria Wielkich Bogów. Według innej wersji wywędrował do Lykii i jemu to zawdzięcza ten kraj swą nazwę.

7.    Lykosem nazywał się również król Mariandynów na zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej. Przyjął gościn-nie Argonautów w czasie ich wyprawy. Był synem Daskylosa, a poprzez niego wnukiem Tantala, co wyjaśnia jego sympatię do Greków. Przyznał wspaniały pogrzeb dwom zmarłym Argonautom, Tifysowi i Idmonowi. Własnego syna Daskylosa dał im na sternika Argo. Lykos, który wiele ucierpiał od swoich sąsiadów Bebryków. był wdzięczny -» Argonautom za zabicie króla Amykosa, tym bardziej iż Amykos zabił mu brata Otreusa i Lykos właśnie wyruszał, aby się pomścić, kiedy Argonauci uwolnili go od wroga.

Ponadto -* Herakles powracając z wyprawy, która zaprowadziła go do kraju Amazonek, poparł Lykosa w wojnie przeciw Bebrykom. zabił brata Amykosa, Mygdona. i podarował Lykosowi część krainy Bebryków.

8. W końcu mit zna Lykosa. syna Aresa, króla Libii, który miał zwyczaj składania w ofierze swemu ojcu przybyszów. Diomedesa wracającego spod Troi, gdy okręt rozbił się, fala wyrzuciła na brzeg. Lykos wziął go do niewoli i już miał zabić w ofierze, kiedy jego córka, Kalliroe. zlitowała się nad jeńcem i uwolniła go. Lecz

Diomedes nie odwzajemnił miłości dziewczyny. Uciekł a ona. opuszczona, powiesiła się. hg

|    1. Schol. in//. XVIII486: Erai.23: Apd.Bib! III10,1: Hyg. Astr. 1121.

I 2. Lyc. 132 i Tzei. M Ak: Schol. in // V64; Eusl. in Horn., p. 521,27. J. Apd. Bibł. III 5,5:10.1; por. Hyg. Fab. 157: Am. II21: Sc hol. in A. R. (V 1090: Hyg. Fab 7 i 8; E. nięzaćhow. tragedia Antiopi-, Prop. IV 15. 12; Schol. in Siat. Tbcb. IV 750: Paus. II6,1-3: IX 5.4-8:16,7; — Lamedon.

I 4. E. HF i Sen. HF'. Scrv. in Vcig. .len VIII 300. 5. D. S. V 56: Hcsych. s,v.; Tzcl. Chil. VII 124: XII836. S. D. S. V 56: Hesych. s.v.; Tzet. CM. VII124: XII 836. 6. Str. IX 392: S. Iragm. 872; Apd. Bib/. III 15. 5 n . Schol. in Ar. I'. 1223: in Ln 58:Hdt. 1173; VII92; Steph. Byz. s.v. Lyktw, Paus. 119.3:IV 1,6-9;2.6:20.4;X 12,11. 7. Apd. Bibl. 19.23; 115.9; A R. II720 n. i schol. ad. 758; 780; 789; VaJ. FI. IV 733 n.; Hyg. Fah. 14; 18: Tzcl. Cliii III 806 n.: 8. luba. FHG III 472.23 = Plu. Parali, li.

LYKURGOS (AuKoCpyoę)- I. Spośród herosów noszących imię Lykurgos jeden był potomkiem Arkasa. Był synem Aleosa i Neajry (tab. 9). Po śmierci ojca objął po nim tron Arkadii i dożył bardzo późnego wieku. Przez syna lasosa jest dziadkiem Atalanty, przynajmniej w jednej wersji mitu o tej heroinie, i Melaniona, któremu udało się poślubić dziewczynę (tab. 26).

2. To samo imię nosił król Tracji, występując^ w micie o Dionizosie. Już Iliada podaje go dla przykładu, jakie kary oczekują każdego, kto wypowiada posłuszeństwo bogom. Lykurgos, król Tracji wydala Dionizosa. przybyłego do jego kraju wraz z piastunkami. Napędza bogu takiego strachu, że ten skacze do morza, gdzie przygarnia go Tetyda. Bogowie jednak ukarali Lykurgosa. Zeus oślepił go. W tej wersji Dionizos jest jeszcze lękliwym dzieckiem, szybko dającym się wystraszyć gwałtownością Lykurgosa.

U tragików, począwszy od Ajschyłosa w jego tetralo-gii. dzisiaj zaginionej, poświęconej Lykurgosowi, Dionizos występował jako dorosły. Widzimy Dionizosa podejmującego osobiście zemstę, równocześnie zarysowuje się wyraźniej osobowość Lykurgosa: król Edonów w Tracji występuje jako syn Dryasa. Kiedy Dionizos chciał przejść przez Trację, aby wyruszyć na Indów, Lykurgos odmówił mu prawa przemarszu. Pojmał towarzyszące bogu bachantki, jak również satyrów z jego orszaku. Sam Dionizos znalazł schronienie; w morzu u Tetydy. córki Nereusa. Ale bachantki zostały cudownie wyzwolone z więzów, a Lykurgos popadł w szaleństwo. Biorąc własnego syna Dryasa za winną latorośl, uderzył go siekierą i zabił. Popełniwszy tę zbrodnię, odzyskał rozum. Ale kraj został dotknięty klęską nieurodzaju, a wyrocznia wskazała jego mieszkańcom, że jedynym sposobem przywrócenia urodzaju jest poćwiartowanie Lykurgosa. Uczyniono to na górze Pangajon, gdzie poddani przywiązali go do czterech koni, które go rozszarpały.

Mit przekazany przez Hyginusa różni się znacznie od wersji poprzedniej: Lykurgos wygnał Dionizosa ze swego królestwa, odmawiając mu boskości. Następnie po pijanemu próbował zgwałcić własną matkę. Aby taki haniebny postępek nigdy więcej nie mógł się wydarzyć, usiłował wyrwać winną latorośl, lecz Dionizos poraził go szaleństwem. Wtedy Lykurgos zabił żonę i syna. Dionizos rzucił go wówczas panterom na górze Rodope, gdzie (o czym nie wspomina Hyginus) został prawdopodobnie rozszarpany przez drapieżne zwierzęta.

Diodorzna euhemerystyczną wersję mitu. Dla niego Lykurgos jest królem sąsiadującej z Hellespontem części Tracji. Skoro Dionizos wpadł na pomysł przejść cia ze swoją armią z Azji do Europy, zawarł z nim traktat przyjaźni. Ufając traktatowi bachanci przebyli

215

cieśninę i wkroczyli do Tracji. Ale nocą Lykurgos rozkazał swoim żołnierzom pozabijać bachantów i samego Dionizosa. Niejaki — Charops zdradził spisek bogu. Ten przestraszony postanowił zatrzymać główne ■siły na wybrzeżu azjatyckim, a sam zawrócił przez przesmyk. Podczas jego nieobecności Lykurgos zaatakował i wymordował bachantki. Dionizos powrócił jednak ze znacznymi siłami i podjął wyzwanie armii trackiej. Pochwycił Lykurgosa. wyłupił mu oczy i skazał na śmierć na krzyżu po tysiącznych torturach. Diodor dorzuca* że ten epizod lokalizowano niekiedy nie w Tracji, ale w Nysie w Arabii (na temat tego kraju — Dionizos). .

Nonnos w swoich Opowieściach Jionizyjskich rozbudował aż przesadnie epizod Lykurgosa, każąc mu walczyć z bachantkami, a mianowicie z jedną z nich Ambrozją, która przemienia się w winną latorośl, aby go opleść i zadusić. Hera musiała go uwolnić, wywijając ponad bachantkami mieczem Aresa. \

3.    Inny Lykurgos, nazywany czasami również Lyko-sem, był królem Nemei. Był synem Feresa (albo -* Pronaksa) i miał z Amfiteą lub Eurydiką dziecko imieniem Ofeltes. Chłopiec powierzony piastunce (-* Hypsipyle) zginął uduszony przez węża w pobliżu źródła (-» Amfiaraos). W Nemei pokazywano grób tego Lykurgosa w świętym gaju Zeusa.

4.    Lykurgos, prawodawca Sparty, nie należy do mitu, lecz do historii, bg

1. II. VII142 n. i schol. in II. II209 i VII8; Paus. VIU4.10. 2. II. VI129 n. i schol.; Apd. Bibl. IIIS, l:Tzet. in Lyc. 273; Hyg. Fab. 132; S. .-Im. 955 n.; Serv. in Verg. Aen. III 14; A. niezach. teiralogia L)rurgia\ por. TCF (Nauck). Iragm. 56 n.; S. Ani. 955 n.; Apd. Bibl. III S, I; Ov. Met IV 22;

D. S. 120; III 6S;Nonn. XXII n. 3. Hyg. Fab. 15; 74; 273; Apd. Bibl. I 9. 14; III 6. 4; Paus. II 15, 3; III 18, 12; Stal. Theb. V 660.

*LYMPHAE-bóstwa źródlane w ludowym micie latyńskim. Wcześnie utożsamiano je z -* nimfami. Utrzymywano, że te bóstwa raziły szaleństwem każdego, kto je ujrzat. Stąd wyrażenie łacińskie lymphatus, oznaczające „szaleńca’', bg

Varr. LL V 71; VII 87; JUII,6.

LYNKEUS (AuyKEuę) - Istnieją dwaj bohaterowie tego imienia: jeden jest synem Ajgyptosa, drugi Afareu-sa.

I. Lynkeus, syn Ajgyptosa. pojął za żonę Hyperme-strę, jedną z Danaid, i jest to jedyny syn Ajgyptosa. który został oszczędzony przez swą młodą żonę z rzezi (-» Danaidy i Hypermestra. i tab. 31).

Różnią się wersje co do przyczyny oszczędzenia go: bądź Hypermestra była przeciwna zabójstwu, bądź była zakochana w Lynkeusie, bądź była mu wdzięczna za uszanowanie jej dziewictwa. Za nieposłuszeństwo wobec poleceń ojcowskich, wydana ojcu Hypermestra, została przez Danaosa oskarżona, lecz dzięki pomocy Afrodyty - uniewinniona. W dowód wdzięczności poświęciła bogini posąg. Pokazywano również koło Argos wzgórze, na którym miał schronić się Lynkeus po ocaleniu przez młodą żonę, czekając wiadomości, czy będzie mógł bezpiecznie powrócić do miasta. Hypermestra dała mu pochodnią znak do powrotu. Na pamiątkę tego mieszkańcy Argos obchodzili święto pochodni na tym wzgórzu, zwanym Lyrkeja(od imienia Lyrkosa. syna Lynkeusa; — także Lyrkos 2).

Później Lynkeus pogodził się ze swoim teściem i

LYRKOS

pozostał w związku z Hypermestrą. Wstąpił na tron Argos po Danaosie. Miał z Hypermestrą syna Abasa. ojca -* Akrisjosa i Projtosa.

Inna wersja głosi, że Lynkeus został zabity prze/ teścia. Lynkeus miał grób w Argos.

2. Inny Lynkeus. brat Idasa. syn Afareusa (tab. 19) poprzez swą babkę Gorgofonę należy do rodu Perseidów.

Lynkeus uczestniczył w łowach kalydońskich (-* Meleager), w wyprawie -* Argonautów, gdzie wykorzystano jego przenikliwy wzrok (widział na przykład poprzez dębową deskę). Najsławniejsze jego wyczyny wiążą się z walką przeciw Dioskurom z powodu Leukippid (-> Dioskurowie, Leukippidy. Ida).

Mitografowie wymyślili euhemerystyczną interpretację mitu o Lynkeusie: Lynkeus miał być pierwszym górnikiem: kopał ziemię i przy lampie śledził żyłę kruszcu. Następnie wydostawał rudę na światło dzienne i to zapewniło mu sławę widzącego pod ziemią, bg

1. Apd. Bibi II1,5; Pi. N. 10,6 i schol. ad v. 10; A. Pr. 865 n.;Ov. Her XIV 49; 129 n.;Serv. in Vcrg. Aen. X 498; Paus. II16.1; 19.6; 20.7;21.1;

25,4;.-i.niezachow.trylogia.por.TGF(Nauck),p. II n.;Schol.inE.Her.

886; Hyg. Fab. 168. 2. Pi. N. 10,62 n. i schol. ad v. 112; A. R. 153 a; Apd.

Bibl. III 10,3; Hyg. Fab. 14; Tzet. in Lyc. 553; Palaeph. 10.

LYNKOS (AuyKoę) - Król Scytii, Triptolemos. wysłany przez Demeter, aby wszędzie krzewić uprawę zboża, zatrzymał się w jego domu. W nocy zazdrosny ■Lynkos próbował go zabić. Demeter jednak zamieniła króla w rysia i ocaliła Triptolemosa. bg

Ov. Met. V 650 n.; Serv. in Verg. Aen. I 323; por. Hyg. Fab. 259.

LYRKOS (Aupicoę)-1. Bohater przygody opowiedzianej przez Parteniosa według Nikajnetosa i Apollo-niosa z Rodos. Był synem Foroneusa i wraz z kilkoma młodymi ludźmi został wysłany przez inachosa na poszukiwanie porwanej przez Zeusa lo. Skoro jej nie znalazł, nie ważył się powrócić do Argos i zatrzymał się w Kaunos, gdzie król Ajgialos dał mu rękę córki Hejlebii i część królestwa. Gdy Hejlebie go zobaczyła, zakochała się i poprosiła ojca, aby wydał ją za Lyrkosa. Lyrkos długo pozostawał w Kaunos z żoną, lecz małżeństwo jego było wciąż bezpłodne. W końcu udał się do wyroczni w Dodonie i zapytał, co czynić, żeby zapewnić sobie potomstwo. Wyrocznia odpowiedziała, że pierwsza kobieta, z którą się połączy, da mu syna. Rozradowany Lyrkos odjechał, sądząc, że przepowiednia dotyczyła jego żony. Ale podczas podróży zatrzymał się w Bybastos u króla Slafylosa, syna Dionizosa. Tam upił się podczas uczty, a nocą król Stafylos podsunął mu jedną z córek, Hemiteję, ponieważ dowiedział się historii przepowiedni, a gorąco pragnął zapewnić sobie męskiego potomka. Mit głosi, że dwie córki Stafylosa, Rojo i Hemiteja, sprzeczały się, która z nich spędzi noc z przybyszem, tak piękny był Lyrkos i tak się obu podobał. Hemiteja jednak wzięła górę. Nazajutrz rano Lyrkos pojął, co uczynił, i robił Stafylosowi wymówki, oskarżając go o podstęp. W końcu dał Hemitei swój pas. aby powierzyła go synowi, gdy się narodzi, jako znak uznania przez ojca. Następnie ruszył do Kaunos. Tam król Ajgialos bardzo źle przyjął wieść o jego przygodzie i wypędził Lyrkosa. Wynikła z tego wojna domowa pomiędzy zwolennikami Lyrkosa i Ajgialosa. Hejlebie stanęła po stronie męża przeciw ojcu i bardzo pomogła Lyrkosowi w odniesieniu ostatecznego zwycięstwa. Znacznie później syn Hemitei i

17 Słownik mitologii greckiej