niewolnicy06

i. KRZY NÓWEK [1C]

W obu analizowanych przypadkach krytcr.u n rozstrzygnięcia j wt podobne, chociaż nie identyczne. Dla l*cdiu$a wys arczajgce jest przeznaczenie pieniędzy ,,ad usum ctus rei, irt quam praepc. iius es:"^1B, nawet jeśli owo przeznaczenie nie wynika z wyraźnego oświad :zcn:a w klauzuli kontraktu, ale po pi osin 7 rzeczywistego przeznaczenia pożyczonych pieniędzy. Dla Ofilitisa, który lozwaia pizypailek wykórzyst; nia pieniędzy w inny, niż na remont siatki;, sposób jest istotne, czy w kJtuzuli kontraktowej zostało określone przeznaczenie pożyczuuej suiny. )la Pcdiusa jest pewne, że pożyczka ad t efic.wmlum nuvh wi.hodzi w z.ak es praepositio Quaes:lo iuria leży w natomiast w pytaniu czy. jeżeli nui. wyki -izysla pieniądze na inne cele,

Kolejnym żróćłetn. które >starcza informa ji na temat rcleji pożyczki do pracpositio jest D I4,l,7pr (Air. 3 ąuast.f

Ludus Titlus Stichum niagistrun: ru vir praepasuit: ur pecunuim mutuatus cavii se m ref cc lianem naris ecu i accepisse amnutiturn en. an non abter Jllws ćxereitoria tenerttui quam sl crctiitor probaret pecuntam in rcfeclionem naris esse eonsi trpiam. respondit credilorem utiliicr acturmt, si. cum pecunia crederet >r, wis in ea causaJuisset, ul refici deberei: etiańt ut non oportet crcdi oretn ad noc adsiringi. ul ipsc refldendae naris '.vram suscipial et ncg<: ium domini feruł (ąuo.d certę futurum sit, si necctse hc.beat probant per, niam in rcfcctioncm erogata/n esse), iia illua c.rigendum, ut tciai in noc:^a. crcAcrc, cui rei magister quis sit praeposuit. quod certe ałiterjieri not potcsi, quum si iilud quaquc ścieru neccesariam refec licn: pecuniam <♦; te: qvare etsi in ea causa fuenl tiavi$, ut refici deberei. mul to lamen mni< r petunia credlta fueril, ąuam cd cum rem ttssel ne.cessann, non debet* in soiidutn adfersus domimim

Egzcgeza cytowanego fragmeutu stała się przyczyną wielu kontrowersji w nauce. Auicanns przyłącza rt-Ajio/iAum . uliana w sprawie pożyczki udzielonej dla m.n Wskazuje przesłanki pr/y ;iórych 7-iis'nicriu wierzyciel może domagać się zwrotu pieniędzy od ^xcrr.it >ra. Dc Maitino¹’ przyjmuje, że magister naris ustanowiony prz.cz Luciu sa 1' tiusa pożyczając pieniądze udzielił caudo w lonme stypulacji, zawierają- cj zobowiązanie co wydania otrzymanych pieniędzy na naprawę statku t idącej równocześnie oświadczeniem o edu pożyczki. 7.a pośrednictwem siipidatio r.H stępuje podciąg-

•tucius tiheidrit cum. qvi in nad. wen ipiast in Karem credhiei il.

" 0.14.1,1,! 1 (UIp. 28 ad fil;. Sed si ab alio /»t /    ¹ eliani httic Jundam «< f

i/-norrw; była miwtiŁn;

ożyczka w cela spłaty crzriytii g o. Sludi Scherillo, 11, s. 592

i",s. 152 i n.: tenże. AurorasuW

nięcir pożyczki pod iex, o której mowa w D.14,1,1,9. Skutkiem takiego przyżeuzeuia w/g Juliana bylfcy- zgodnie zc „ścisłym prawem” - hrak skargi przeciwko exetuiorowl, jeśliby wierzycie! r.ic udowodnił, żc pieniądze zostały rzeczywiście wydana na naprawę siarku. Ponieważ tak; wymóg nakładałby na wierzyciela zbyt daleko idący ciężar osobistej troski i nadzoru nad refectio, mógł on być dopuszczony do działania utilisza każdym razem, gdy wykaże, że siatek był w kondycji wymagającej naprawy. Di a tego zdaniem De Martino³⁰ pożyczka nigdy nic wchodziła do zakresu pracpositio chyba, że istniało wyraźne upoważnienie do jej zawarcia.

Puglicsc^J: natomiast, kiyiykując lezę De Martino. uważa, że /.dania cavit in    ,_Vłuuuw jam? nawiązującego do

stypulacii, w której m.n. zobowiązywał się do zużycia otrzymanej kwety na napraw- statku. Jego zdaniem połączenie czasownika accepii re z cavil w jego znaczeniu i czasie, w którym jest użyty w icxścic, daje sou¹ odmienny. Si(x%iiiKT nie mógłby przyrzec, żc otizyma, lecz że wykorzysta pieniądze W określony sposób; obiecane działanie byłoby wskazane przez czasownik w czasie przyszłym, a nie przeszłym jak jest w tekście. Sam termin cavit„ Zdaniem Puglrcse¹¹, nie wymusza interpretacji zdaniu, ponieważ posiada również znaczenie ogólne i odnosi się do jakiegokolwiek oświadczenia lub sformułowania legislacyjnego, prywatno prawnego, a także oświadczenia wiedzy. Ponadto niejasna bvłaby funkcja takiej stypuiacji, przede wszystkim jako środka wiążącego excrritora względem udzielającego pożyczki. Również PugJiese³³ utożsamia cavcrc z lex, o której mówił Oftlius (si hu: iege acceperii qiuui in netem impensuna j. Jest ona oświadczeniem będącym częścią sianu faktycznego zawartego kontraktu, w którym magister nic tyle zobowiązywał się do wykorzystania otrzymanej sumy na naprawę statku, i!c potwierdzał, że otrzymał ją na ten cel.. Jego zdaniem¹⁴ Dc Martino przyjął błędną przesłankę, którą ujął jako zasadę, żc jiożyczka nie mieści się w granicach pracpositio. chyba że exercitor udziel¹1 wyraźnego upoważnienia; w^r przypadku braku takiego upoważnienia jedynie wcześniejsza slipulatio sprawiłaby, żemożnaby wytoczyć aciio przeciwko exercitorowi, ule nic tc podstawową lecz aciio erercitoria uiilis. Ta ostatuia w przekonaniu Pugliejc¹’’ powstałaby z błędaej interpretacji słowa ut'!iter, które czytamy w respondi: credilorem uiiiitrer acturum. W/g De Maitino uttlitcr znaczyłoby w sjKisób analogiczny, czyli przy pomocy actio utilis. Tycic/asein wyrażenie uiilitfr agere oznacza w języku prawników „działać skutecznie’¹

1

ziodładi prawniczych zob. VIR. I.