Obrazek25

'het)tiui!H(v paudoiticzw wstwmHkmić traumy. Struktura reprezentacji¹ stresu pouraioiWgo Jawieni iiićrunli$t)vj:iie,.azyli błędne skojarzenia bndzicc-bodziec, ais* yw \ ora: u- stopniu ‘grożenia oraz bardzo dużą liczbę reprezentacji^ bodźca i roak-Cii, :fAvięfcśrająeą dostępność wspomnień. Aktywizacja reprezentacji uMumy pras cdne bodźce sprzyja-pojawieniu się symptomów PTSD, fałszywe praokonanu^ la. kontYontacja /. tymi bodźcami przyniesie bardzo negatywne skutku uaktywniają .as zachowania zmierzające do uniknięcia-sytuacji powiązanej x urazem. Do wartych fałszywych przekonań podtrzymujących objawy należą jwacafedwa, które dotyczą świata i siebie: 1) świat jest wyjątkowo niebezpiecznym miejscem ofltt 2) jestem wyjątkowo niekompetentny.

Model >aec4 strachu zaproponowany przez Foa et ai. (1989) wzbogacili o nowe :-Uvcnu a Llryant i A. Harvcy (2003), wskazując, że istotne znaczenie dla pod-r;*ytny\vania sieci strachu mają strategie radzenia sobie, polegające na unikaniu alćtywttym i (łN^ocjacjt (unikanie pasywne ■ przyp. LC.)i Osoba o tendencjach dyscu^acyjnych szybko odczuwa ulgę spowodowaną złagodzeniem pobudzenia, co prawdopodobnie wiąże się na poziomic neuroclicmicznym z obniżeniem po-••r.fuii kortyzolu. Unikanie utrudnia adekwatne przetwarzanie informacji o zda-rżeniu, co sprzyja zniekształceniu uwagi wobec sygnałów zagrożenia oraz ponownemu doświadczaniu i katastroficznej ocenie przyszłej, ewentualnej krzywdy.

Istnieją też bardzo ciekawe i owocne próby łączenia podejścia psychodynamicz-ne&o i poznawczego, na przykład M.J. Horowitza et al. (1980; 1999): U podstaw koncepcji Horowitza leżą dwa założenia; po pierwsze, że traumatyczne zdarzenia są żrodleni liardzo wielu informacji, których^:jednostka nic może dopasować do posiadanych już schematów poznawczych na temat świata i siebie; po drugie, że reakcja na stres może ulegać dynamicznym zmianom, które, w sprzyjających okolicznościach, prowadzą do przetworzenia i integrowania informacji o zdarzeniu stresowym z istniejącymi schematami poznawczymi, W momencie zadziałania traumy, na skutek ogromnej liczby sygnałów docierających do jednostki, dochodzi do przeciążenia informacyjnego i braku możliwości ich zintegrowania z istniejącym Ja (seifl. Informacje trwają w nieprzetworzonej i surowej postaci, a mechanizm zaprzeczenia i odrętwienia pozwala na ich utrzymanie * pum MUttTAIa&ią. Cżiiśaini tylko, ze względu na zjawisko zwane tendencją do kończenia, informacje te przedostają się w postaci intru/ji do świadomości.

W modelu faz reakcji postresowej autor przyjmuje, że choć wśród pacjentów można zauważyć pewną dynamikę przebiegu tych reakcji, to w indywidualnych przypadkach mogą one pojawiać się w różnych sekwencjach. Bezpośrednio po wydarzeniu obserwuje się fazę silnej reakcji na tratimę w postaci smutku, złości czy lęku, potem pojawia się zaprzeczanie zdarzeniu, następnie okres wdzierania się obrazów i przeżyć związanych z traumą, w końcu przepracowanie traumy i uwalnianie się od niej. Ta ostatnia faza uwalniania się od traumy ma raczej charakter względny, związane z nią informacje i przeżycia mogą być bowiem aktywowane przez całe życie (por, podstawy neurobiologiczne traumy).

11.5.5; Terapia Tfannakoterapla zespołów związanych ze stresem

Terapia zespołów zaburzeń związanych ze stresem jest dyscypliną dynamicznie rozwijającą się od bardzo niedawna, od czarów gdy społeczeństwo zaczęło dbmagać się bardziej zdecydowanych działań leczniczych wobec coraz większej liczby ofiar różnych wojen, aktów terroiyzmit czy przemocy, zwłaszcza wobec kobiet i dzieci. Ruchy społeczne na rzecz na przykład weteranów wojny w Wietnamie czy maltretowanych kobiet i dzieci wymusiły na kolejnych rządach amerykańskich (także europejskich) subwencjonowanie bardziej wszechstronnej, niż ty lko medycznej ii socjalnej, pomocy dla ofiar i ich rodzin. Ludzie ci chcieli wrócić do „normalnego życia”, takiego funkcjonowania jak kiedyś, przed urazem, ale pomimo podejmowanych prób często nie mogli sprostać wymaganiom życia codziennego.

Analiza różnych koncepcji pomocy psychologicznej i psychoterapii PTSD pozwala na sformułowanie trzech wniosków: po pierwsze, w każdym systemie terapeutycznym określa się procedury i zasady leczenia odnoszące się do tej grupy pacjentów; po drugie, tworzy się coraz więcej programów o charakterze eklektycznym, ukierunkowanych tylko na wybrane grupy osób, te, które doświadczyły specyficznej traumy; po trzecie, programy oddziaływań psychologicznych w wielu przypadkach są sprzężone z leczeniem farmakologicznym, pomocą socjalną czy doradztwem duchowym. W zależności od sianu psychofizycznego pacjenta oraz stopnia zagrożenia jego zdrowia i życia leczenie jest prowadzone w warunkach stacjonarnych, tj. specjalistycznych ośrodkach interwencji w kryzysie, albo ambulatoryjnych. Ważną formą pomocy dla osób cierpiących z powodu zaburzeń stresu pourazowego są grupy samopomocy, w których osoby

0    podobnych problemach pomagają sobie nawzajem w przezwyciężaniu trudno-

nr»i i nr»n*nłU iivnmn nwnpn

JVI t    O uilUi J^uJU    włU ilUUUIJ*

W związku z tym, że zaburzenia stresu pourazowego należą do klasy zaburzeń lękowych, szerokie zastosowanie znalazły te wszystkie techniki i procedury terapii behawioralnej, poznawczej i uczenia się umiejętności radzenia sobie ze stresem, które przyniosły dobre efekty w ich leczeniu (por. tab. 11.5). Zanim w te-rapii bekawiorałnej zastosuje się konkretną technikę oddaaływania, nąjpieiw-nawiązuje się kontakt z pacjentem, prowadząc rozmowy na temat symptomów

1    zmian, które zaszły w jego funkcjonowaniu od momentu traumy, oraz przyczyn pojawienia się PTSD (Weaver, Rcsnick, Glynn, Foy 1999).

Założenia psychoterapii poznawczo-dynamicznej Horowitza (1999) pozostają w ścisłym związku z przesłankami przedstawionego w poprzednim podrozdziale modelu powstania objawów zespołu stresu pourazowego (uwzględniającego różnice w doświadczaniu stresu ze względu na mechanizmy obronne zniekształcające odbiór i przetwarzanie informacji przez osoby o różnym charakterze) oraz z koncepcją dynamicznych zmian reakcji na stres. Jest to jedna z niewielu koncepcji pomocy psychologicznej, w której istotne znaczenie w planowaniu strategii leczenia przypisuje się stylom i zaburzeniom osobowości.