obraz1 (55)

²ⁱ⁾ Dla chinojapońskiego Dalekiego Wschodu piękno konkretne, jak dla Platona, jest iluminującym odesłaniem do piękna w sobie i do tego, co jest niewyslowioną „tamtą stroną” piękna. Powiadano o chińskim malarzu Ju-KO, że kiedy malował bambusy, „zapominał o własnym ciele i przeobrażał się w bambus”. Ale te bambusy są z kolei symbolami i odsyłają do mistycznej ekstazy. Zob. F. S. C. Northrop, The meeting of Hast and West, s. 340.

Rozdział I

¹    Zob. V. Gruntel, Idiconologie de Saint Gennain de Conshmtinople» „Echos d’Orient’\ t. 21, s. 165; tegoż, Ldconologie de saint Theodore Studite, tamże, s. 257. Zob. również w Dictionnaire d'archeologie chret lenne et de liturgie, Paris 1907-1953, t. 1-16, hasło H. Leclerca na temat Les image s, t. 7. Zob. też mój artykuł Loccident ico/ioclaste, „Cahiers lntemationaux de Symbolisme” 1963, nr 2.

²    Oswald Spengler, Le declin de FOccident, 1917, t. I.

³    F. A!quie, Conscience er signe dans la philosophie moderne et le cartesicmisme, w: Polanie du symbole, Desclec 1960, s. 221.

⁴ Zob. G. Bachelard, La formation de Pcsprit ścieniificjue, 1938.

⁵    R. Guenon, Le regne de la cpiantite et le signe des temps, 1945.

^e Zob. F. S. C. Northrop, The meeting of Fast and West, s. 71

i nast. W dziele tym autor zbliża to panowanie algorytmu do idei równości politycznej w demokracji Locke’a, inspirującej francuskich teoretyków rewolucji.

⁷    Zob. L. Brunschvicq, Heritage de mots, heritage dTdees, s. 98, Alain, Preliminaires a la mythologie, s. 89 i nast. Zob. G. Gusdorf, Mythe et metaphysiąue, Paris 1963, s. 174.

⁸    J. P. Sartre, Wyobrażenie, Warszawa 1970, PWN, tłum. Paweł JBeylin, s. 46-72 i 178-220.

⁹    F. Aląuie, op. cit., s. 223.

¹⁰    P. Ricoeur, Finitude et culpabiltte, 1960, s. 70.

¹¹    E. Gilson wykazał, na ile Kartezjusz był spadkobiercą problematyki i pomysłów perypatetyckich. Zob. R. Descartes, Discours de la methode, przypisy krytyczne E. Gilsona, wyd. Vrin.

¹²    Zob. L. Brunschvicq, U esperience humainc et la causalite physic/ue.

¹⁵ H. Corbin, Uimagination creatrice dam le soufisme sUbn Araki, Paris 1958, s, 17-18. H. Corbin wykazał, że Islam wschodni, szyicki, szczególnie wraz z Ibn A rabini, zwanym Ibn Aflatum, „synem Platona”, lepiej uchronił się niż chrześcijański Zachód od perypatetyckiej fali awerroizmu i dzięki temu zachował nienaruszoną tę doktrynę odnowy la’vTI, i przywileje wyobraźni epifanicznej (Słani al-mithal).

^u Zob. M. Cappuyne, Jean Scot Erigene, sa v>e, son oeuvre, su pensee, Louvain 1933.

¹⁵    Tytuł XIII księgi Komentarzy do Ewangelii Bazylidesa. Zob. F. Sagnard, La gnose valent'miernie et le temoiguage de salut Irenee, Paris 1947, wyd. Vrin. Zob. S. Hutin, Le gnostiąue, s. 40: „Te istoty pół-abstrakcyjne, pól-konkretne poruszają się w dziedzinie pośredniej (podkreślenie moje—G. D.), między rzeczywistością i mitem”.

¹⁶    H. Corbin, op. cit., s. 16.

¹⁷    Może wydać się rzeczą dziwną włączenie pewnej części pozytywizmu w' „metafizyczną” epokę perypatetyzmu. A przecież sam Conite powoływał się wyraźnie na Arystotelesa: widział on w biologicznym konceptualizmie Stagiryty wręcz sam model konstytutywnej serii sławnych trzech stanów: seria „ten biologiczny wybieg, stopniowo wypracowywany od czasów Arystotelesa..., ażeby ustanowić olbrzymią skalę pizeznaczoną do połączenia człowieka z rośliną...” (Catechisme positiviste, s. 128, wyd. Pćchut). Można powiedzieć lepiej: sposób powiązania, o którym tu mowa, jest całkowicie pozytywny, od rośliny do człowieka, nie jak to jest u Platona, od człowieka do idei poprzez symboliczny termin średni.

¹⁸    Na temat Ockhama zob. L. Baudry, Le Tractatus de principiis theologiae attribue d G. d'Ockham, Yrin 1936; zob. E. Gilson, La philosophie a u Moyen Age, 1922. Na temat Awerroesa zob. L. Gauthier, Accord de la religion et de la philosophie, traktat Ibn Rochda, tłumaczony i opatrzony przypisami. Algier 1905; P. Mandonnel, Siger de Brabant et l\tverroisme latin au XIII^e ślecie, Louvain 1908-1911.

¹⁹    Zob. P. Festugićre, La revelation d'Hermes Trismegiste, 1944-1954, t. 1, s. 194: „O ile starożytni i jeszcze Bizantyjczycy, a później średniowiecze, mieli jakąś ideę metody naukowej, to zawdzięczali ją Stagirycie lub długiej linii jego komentatorów od Aleksandra z Afro-dyzji do Fiłopona”.

145

10 — Wyobraźnia symboliczna