obraz1 (13)

^2& Dla chino-japońskiego Dalekiego Wschodu piękno konkretne, jak dla Platona, jest iluminującym odesłaniem do piękna w sobie i do tego, co jest niewyslowioną „tamtą stroną" piękna. Powiadano o chińskim malarzu Ju-KO, że kiedy malował bambusy, „zapominał o własnym ciele i przeobrażał się w bambus". Ale te bambusy są z kolei symbolami i odsyłają do mistycznej ekstazy. Zob. F. S. C. Northrop, The meeting of East and West, s. 340.

Rozdział 1

^I    Zob. V. Grumol, Lico no logie de Saint Germain de Constantinople* „Echos d'Orient'\ l. 21, s. 165; tegoż, Licono/ogie de saint Theodore Studite, tamże, s. 257. Zob. również w Dictionnaire d'archeologie chretienue et de liturgie, Pai is 1007-1953, i. 1-16, hasło H. Leclerca na temat Les images, t. 7. Zob. leż mój artykuł Loccident iconoclaste, „Cahiers In temat ionaux de Symbolismc” 1963, nr 2.

“ Oswald Spengler, Le declin de TOccidcnt_y 1917, t. I.

³    F. Alquie, Conscience et signe dans la philosuphie modernę et le cartesianisme, w: Polarite dn symbole, Dcsclćc 1960, s. 221.

⁴    Zob. G. Bachclard, La formation de Tcsprit scientijicjnc, 193S.

⁵ R. Guenon, Le regne de la cfuantite et le signe des temps, 1945.

^e Zob. F. S. C. Northrop, The meeting of East and West, s. 71

i nast. W dziele tym autor zbliża to panowanie algorytmu do idei równości politycznej w demokracji Locke’a, inspirującej francuskich teoretyków rewolucji.

⁷    Zob. L. Brunschvicq, Heritage de mots_y heritage d'idees_y s. 98, Alain, Preliminaircs d la mythologie, s. 89 i nast. Zob. G. Gusdorf, Mythe et fnetaphysujne, Paris 1963, s. 174.

⁸    J. P. Sartre, Wyobrażenie, Warszawa 1970, PWN, tłum. Paweł Bcylin, s. 46-72 i 178-220.

⁹    F. Alquie, op. cit., s. 223.

¹⁰    P. Ricoeur, Finitude et culpabilite, 1960, s. 70.

^II    E. Gilson wykazał, na ile Kartezjusz byl spadkobiercą problematyki i pomysłów perypatetyckich. Zob. R. Descartes, Discours de la methode, przypisy krytyczne E. Gilsona, wyd. Vrin.

¹² Zob. L. Brunschvicq, Lexpórience hmnainc et la causalite physufne.

¹³ H. Corbin, Uimagination creatrice dans le soufisme s'ibn Arahi_% Paris 1958, s. 17-18. H. Corbin wykazał, żc Islam wschodni, szyicki, szczególnie wraz z Ibn Arabim, zwanym lbn Aflatum, „synem Platona”, lepiej uchronił się niż chrześcijański Zachód od perypatetyckiej fali awerroizmu i dzięki temu zachował nienaruszoną tę doktrynę odnowy • la’vil, i przywileje wyobraźni cpifanicznej (Alam al-mithal).

^J4 Zob. M. Cappuyne, Jean Scot Erigene, sa v*c_% son oeuvre, su pen.sec, Louvain 1933.

¹⁵ Tytuł XIII księgi Komentarzy do Ewangelii Bazylidcsa. Zob. F. Sagnard. Lu giwse valentinienne et le temoignage de saint Ireitee, Paris 1947, wyd. Vrin. Zob. S. Hutin, Le gnosticjue, s. 40: „Te istoty pół-abstrakcyjne, pól-konkretne poruszają się w dziedzinie pośredniej (podkreślenie moje—G. D.), między rzeczywistością i mitem”.

¹⁰ H. Corbin, op. cit.. s. 16.

¹⁷    Może wydać się rzeczą dziwną włączenie pewnej części pozytywizmu w „metafizyczną” epokę perypatetyzmu. A przecież sam Gonue powoływał się wyraźnie na Arystotelesa: widział on w biologicznym konceptualizmie Stagiryty wręcz sam model konstytutywnej serii sławnych trzech stanów: seria „ten biologiczny wybieg, stopniowo wypracowywany od czasów Arystotelesa..., ażeby ustanowić olbrzymią skalę pi z.cznaczoną do połączenia człowieka z rośliną...”

(Catechisme positmste, s. 128, wyd. Pćchut). Można powiedzieć lepiej: sposób powiązania, o którym tu mowa, jest całkowicie pozytywny, od rośliny do człowieka, nie jak to jest u Platona, od człowieka do idei poprzez symboliczny termin średni.

¹⁸    Na temat Ockhama zob. L. Baudry, Le Tructatus de principiis theologiae attribue a G. d'Ockham, Vrin 1936; zob. E. Gilson, Lu philosophie au Moyeit Age_y 1922. Na temat Awerroesa zob. L. Gauthier, Accord de la religion et de la philosophie, traktat lbn Rochda, tłumaczony i opatrzony przypisami. Algier 1905; P, Mandonnel, Siger de Drabant et /*averroisme latin an XIII* siecie, Louyain 1908-1911.

¹⁸ Zob. P. Festugiere, La revelation d'Hermes Trismegiste, 1944-1954, t. 1, s. 194: „O ile starożytni i jeszcze Bizantyjczycy, a później średniowiecze, mieli jakąś ideę metody naukowej, to zawdzięczali ją Stagirycie lub długiej linii jego komentatorów od Aleksandra z Afro-dyzji do Filopona”.

145

10 — Wyobraźnia symboliczna