P1190131 (2)

192

JAK POWSTAWAŁA POLSKA

crytl na terenach położonych wzdłuż niemal całego biegu Odry: od Śląska po ołndkl Ramona Zadtodnego. RAwnlrt w źródłach pisanych odnotowano w tym cnSe na kwnsujtcych nas obszarach aktywność Piastów gnieźnień-tibdi WkUdnd. mnich z Korbę* pisze, że na Pomorzu Zachodnim w latach iW iw im a my i h X w miały mlcpcr walki Mieszka Z Woli n la na m i, sprzymierzonymi z mkfen widmota Wichmancm ten ostatni, zbuntowany przeciw Oni nsl I. znalazł sojuszników wśród Słowian. Finał zmagali okazał lic |nsnyśhi> Bpi I >i eili ■ zakończył sic natomiast klęską zarówno WolinUin, j.ik I pakanegD w niewolę Wichmana Z kolei w kronice Thletmara (IV, 11-12) |ca wzmianka na ir™” sporu, jaki toczyli około 985 r. książę połahski Mieszko i czoki — Bolesław Opisywane przez kronikarza wydarzenia rozgrywały itę pftmiri rta terytorium plemiennym Słupłnn. skoro niemieckie oddziały posiłkowe Mieszka, ofiarowane mu przez cesarzową Teofano. rozbiły tam nad jeziorem swój obór Nłedsleko tego miejsca musiały znajdować słę oddziały czeskie, jako H jsden | rycerzy nk inłr i łrlrh a później i inni. zostali schwytani przez nich w »ą^wni_T Nad Odką pojawia słę też Bolesław czeski, który wysyła do Mieszka padów z propozycją    mu zagarniętego terytorium, określ* >nug< > przez

Imjrikan mianem ngnum tMalum Zgoda Mieszka miała być warunkiem nwkt ma [«<■» Czechów jego niemieckich sprzymierzeńców■, 1 choć brak jednoznacznej opinii, co mieści się pod tym zagadkowym terminem użytym przez kronikarza, wiele danych aschnołriRk zny< h pozwala na identyfikowanie go jako Śląiłri

Śląsk „czeski” czy „piastowski”?

W hsiitrmrh pŚił miejscem Śląska w budowie podstaw terytorialnyc:h państwa S ) ■'!(■ uwagę kilka kwestii Pierwsza dotyczy otoczenia kulturowego i politycznego regionu u schyłku okresu płemiennc-K' > i w czasach powstawania państwa Wiciu aumńw wskazuje na podobieństwa i różnice wzorców rozwoju osadnictwa na Śląsku w stoaunku do przylegającej doń od wschodu Małopolski. Obydwa regiony sądadowały od północy z Wielkopolską — miejscem narodzin państwa Piastów. a od południa z państwem czeskich Przemyśłidów To ostat-ne byio momym czynnikiem politycznym oddziaływającym na obłe dzielnice Zastanawiająca jest różna Ikdia wspólnot osadniczy* h w okresie bezpośrednio poprzedź ą»~ym pcw stanie państwa — aż siedmiu z nich, poświat łczonym Mfiowo db Śląska, odpowiadają zaledwie dwie wymieniane w źródłach dla mannłr większej terytorialnie Małopolski (por. rozdz. 4). Zdaniem Lecha Tyszkiewicza (1993). ośrodki plemienne Śląska stawały słę z czasem siedzibami adHłnłMracg piastowskiej. Zasada ta nie stanowiła jednak reguły. Niektóre z nich położone byty bemtem peryferyjnie w stosunku do późniejszeg* > państwa Odnotowano tez. E wiele spośród cUHUtte* Geografa Bawarskiego nie uzyskało JPfi|gt«lKłdk6w grodowych w państwie Mieszka i Chrobrego Mimo po-

twtaksonych źródłowo wielu wspólnot osadniczych, (akie zamieszkiwały hys w okresie poprzedzającym powstanie państwa, zastanawia brak tradycji tworze-1*1 tu Ośrodków władzy, tak charakterystycznych dla sąsiedniej Małopolski Na Styku usytuowany jest jednak intrygujący zespół grodowy w Niemczy, którego początki sięgać mogą nawet przełomu VIII i IX w. (C. Domański 1993) I choć odnajduy-im lam zjawiska unikatowe w skali ziem polskich, jak choćby najstarsze w Mac szkieletowe cmentarzysko wczesnośredniowieczne (Niemcza 0 czy kowane kamieniem wały obronne grodu doby plemiennej, to jednak nłe Wwitm, lecz położony 40 km dalej na północ Wrocław atai się w okresie ^Hmopiastowskim ośrodkiem centralnym. Czyżby wynikało to z faktu, że mmvzańi>ki kompleks osadniczy rozwijał się w powiązaniu z wydarzeniami lathodrąiyml na południu - na terytoriach państw wlelkomorawskiego. a następnie czeskiego? Jeżeli tak. to utworzenie piastowskiego wda reguł f/rlnclfjalls we Wrocławiu należałoby traktować jako rodzaj politycznej i na dłuższą skaty skutecznej przeciwwagi dla wpływów z południa. Za charakterystyczne dla Śląska I Małopolski uznawane są wielkie centra kuku pogańskiego (por. rozdz. 5). Zajunawłająca jest kwestia, czy ich budowa była próbą ideologicznej reakcji na ofensywę chrześcijaństwa, jaka mogła mieć tu miejsce jeszcze w okresie przed-państwówym? Ciekawe, że w obu tych regionach podjęto z czasem próby budowy ośrodków kuku chrześcijańskiego: augustianów na górze Śtyży i benedyktynów w przypadku *w. Krzyża. Śląsk i Małopolską łączy występowanie (tutaj I tylko tutaj) zagadkowych nazw własnych typu Żmigród, stanowiących od ty pizedmh i widu analiz specjalistycznych. Nłe wiadomo, dlaczego obiekty

0    takich nazwach prze trwały tylko w pasie południowej Polski. Czy jest to, jak sądził Tadeusz Lalik, najbardziej na północ wysunięty zasięg tradycp wiaty w dowiańskH-^ > Żmija (por. rozdz. S9

Trudno przesądzać, czy i jaki udział w zasiedlaniu tych terenów midi przybysze z południa Być może. jak zauważa Krzysztof Wachowski (1975), efektem oddziaływań wielkomorawskich jest pojawienie się na Śląsku obrządku szkieletowego, choć datowanie grobów, wobec braku jednoznacznych wyznaczników chronologicznych, jest nadal mało precyzyjne. Pod względem liczby

1    zftaczcnia ośrodków wczesnomiejskich Śląsk plasuje się na drugim, po Wieiko-polsce miejscu, co wskazuje na ponadprzeciętną rangę regionu w skali ziem polskich Znaczna liczba tysiącletnich miast śląskich wynikać może z faktu, że część spośród nich stanowiły', podobnie jak w Wielkopolsce, grody nadgraniczne. Wyrastały one w pobliżu przepraw rzecznych i ważnych szlaków handlowych - łączących Śląsk z Wielkopolską (Milicz). Małopolską (Racibórz), Czechami (Strzegom, Legnica) i cesarstwem niemieckim (Bolesławiec, Krosno Odrzańskie). To w ich otulinie rozwijały się pomyślnie Wrocław i Opole, które aż do naszych i zasów zachowały status stosowny do ich znaczenia w przeszłości.

. Szeroko dyskutowaną kwestią są domniemane czeskie nawiązania najstarszego Wrocławia. Ich materialnymi przesłankami na dzień dzisiejszy są datowania najstarszego wału. który powstać mógł. jak wykazują najnowsze dane